This dictionary is an improved version over the print version (expanded, errors corrected, new features continually being added) published by Asian Educational Services, New Delhi in 2002.
You are welcome to add. BUT PLEASE DO NOT DELETE entries until you are absolutely, positively SURE a mistake has been made and needs to be corrected.
PLEASE do not delete entries or their meanings simply because you personally did not agree with the meaning given there. Thanks
American spelling is used throughout.
There is no clearly established, standardized alphabetical order in Telugu. The justification for the scheme used here would be too long for discussion here.
16 March 2016.
నిర్వచనములు
ఆసక్తికర చిత్రములు
Part 1: దం- daM
దంచు, daMcu
-v. t.
--hull; pound; pestel;
దంట, daMTa
-n.
--rival; competitor;
దంటతనం, daMTatanaM
-n.
--rivalry;
దంటు, daMTu
-n.
--stalk of a non-woody plant;
దండం, daMDaM
-n.
--(1) stick; staff; beam;
--(2) punishment;
--(3) salutation; the act of joining two hands while praying, greeting, or offering respect;
దండకవిలె, daMDakavile %e2t
-n.
--archive, record book; register;
దండయాత్ర, daMDayAtra
-n.
--(1) campaign; expedition;
--(2) invasion; raid; (lit.) pilgrimage with sticks; this suggests that fighting a war was considered a sacred duty, a pilgrimage;
దండించు, daMDiM
-v. t.
--(1) punish; (esp.) with a stick;
--(2) [chem.] polymerize; the act of stringing together many monomers as a chain to create a polymer; (ety.) దండ conveys the concept of joining together; be they hands, flowers or monomers;
దండిగా, daMDigA
-adv.
--plentifully; abundantly;
దండీలు, daMDIlu
-n. pl.
--pushups; a type of physical exercise;
దండు, daMDu
-n.
--swarm; group; gang; army;
---మిడతల దండు = swarm of locusts.
---కోతుల దండు = group of monkeys.
-v. t.
-- collect; beg;
దండుగ, daMDuga
-n.
--waste;
దండెం, daMDeM
-n.
--clothesline; rope or long rod usied as a clothesline;
దండెత్తు, daMDettu
-v. t.
--invade; raid; attack;
దండోరా, daMDOrA
-n.
--a public announcement; an announcement made by a person as he goes around the town beating a drum;
దంతకాష్టం, daMtakAshTaM
-n.
--twig for cleaning teeth; toothbrush;
దంతధావనం, daMtadhAvanaM
-n.
--cleaning ones teeth; brushing of the teeth;
దంతమార్జని, daMtamArjani
-n.
--toothbrush;
దంతమూలీయ, daMtamUlIya
-adj.
--[phonetics] alveolar; Alveolar consonants are articulated with the tongue against or close to the superior alveolar ridge, which is called that because it contains the alveoli of the upper teeth;
దంతవిశారద, daMtaviSArada
-n.
--dentist;
దంతవైద్యుడు, daMtavaidyuDu
-n. m.
--dentist; దంతవిశారద is independent of the gender of the dentist;
దక్షిణం, dakshiNaM
-n.
--(1) south;
--(2) right-hand side; (note) The reason for this double meaning is that when you are facing East, the right side is south.
దక్షిణ, dakshiNa
-adj.
--southern; right-hand side; dextro; dextral; right-handed; (ant.) వామ;
---దక్షిణ శిలువ = Southern Cross; a prominent constellation visible from the southern hemisphere.
-n.
--a fee offered to a priest after a religious rite; see also సంభావన;
దక్షిణాయనాంతం, dakshiNAyanAMtam
-n.
--[astron.] winter solstice; the day on which the sun rises in the southernmost part of the sky before beginning the northward journey; December 22. This day has the shortest daylight in the northern hemisphere.
దక్షిణోజు, dakshiNOju
-n.
--[chem.] dextrose; the right-handed sugar; this kind of naming is necessary if one wants to adhere to the Geneva convention in ending chemical names; according to this convention, the names of all sugars should end with the sound -ose; (ant.) వామోజు;
దగుల్భాజీ, dagulbhAjI
- n.
-- cheater; (ety.) [Farsi] దగల్ = cheat; బాజ్ = suffix for మంతుడు;
దగ్గు, daggu
-n.
--cough;
---అనుత్పాదక దగ్గు = non-productive cough; a cough that does not produce phlem.
---పొడి దగ్గు = non-productive cough; a cough that does not produce phlem.
దట్టంగా, daTTaMgA
-adv.
--densely; thickly;
దట్టించు, daTTiMcu
-v. t.
--ram; cram; tamp; to load;
దట్టి, daTTi
-n.
--cummerbund; a long piece of cloth used as a waistband;
దబ్బపండు, dabbapaMDu
-n.
--citron; buff; [bot.] Citrus medica of the Rutaceae family;
-- మాదీఫలం; వృక్ష ప్రపంచంలో డజన్ల కొద్దీ రకాల దబ్బ జాతి వృక్షాలున్నాయి. పలు సంకర జాతులూ రూపొందించబడ్డాయి. మాదీఫలం కూడా కొద్దిపాటి తేడాలతో ఇవే లక్షణాలు కలిగి ఉంటుంది. నోటి అరుచి (Anorexia), పైత్యం, ఆకలి లేమి, తల తిప్పట వంటి వాటికి అద్భుతంగా పనిచేసే 'మాదీఫల రసాయనం' అనే ఆయుర్వేద ఔషధం మాదీఫలాల రసంతోనే తయారు చేస్తారు.
దబాయించు, dabAyiMcu
-v. t.
--(1) verbally browbeat, bully or domineer over;
--(2) bluff;
దమననీతి, damananIti
- n.
- repression; divide and rule policy;
దమ్మిడీ, dammiDI
-n.
--pie; a small copper coin of the British era with a value of 1/12th of an anna or 1/192nd of a rupee;
దమ్ము, dammu
-n.
--(1) smoke;
--(2) dare;
--(3) holding the breath;
--(4) puddling; wet plowing; plowing while there is water in the fields;
--(5) mire; mud; slush;
---దమ్ముకొట్టి వస్తా = Iwill come after a smoke.
---దమ్ములుంటే రా = I dare you to come.
---దమ్ము సాగు = wet cultivation.
దయ, daya
-n.
--kindness; mercy; pity; piety; [ant.] నిర్దయ;
దయచెయ్యండి, dayaceyyaMDi
-inter.
--please do; a sarcastic way of asking some one to leave; a subtle change in the tone of the voice makes the distinction between "come in" in and "leave";
--- please come in = దయచేసి లోపలికి రాండి.
---please leave = దయచేసి వెళ్లండి.
దయచేసి, dayacEsi
-advbl particle.
--please; if you may;
దయ్యం, dayyaM
-n.
--ghost; poltergeist; fiend;
దయ్యం పట్టింది, dayyaM paTTiMDi
-ph.
--possessed by a spirit;
దయ, daya
- n.
-- kindness; the kindness one shows toward an acquaintance, a friend, or a relative;
-- see also కరుణ = the kindness one shows toward a total stranger;
దర్భ, darbha
-n.
--sacred grass used in rituals; [bot.] Poa cynosuroides; [Sans.] శర;
-- హిందూ సాంప్రదాయాలలో చేసేటటువంటి ఎటువంటి కార్యక్రమానికైనా దర్భలు తప్పనిసరిగా వాడుతారు.అంతటి ప్రాముఖ్యత కలిగి ఉన్న ఈ దర్భలను యాగాలు, హోమాలు, దేవతా ప్రతిష్టలకు, పిండ ప్రదానం చేసేటప్పుడు ఈ దర్భ లను వాడుతూ ఉంటారు;
దర్శకత్వం, darSakatvaM
-n.
--direction (of a film, play, etc.);
దర్శకుడు, darSakuDu
-n.
--director (of a film, play, etc.); one who shows the way;
-- చూపించేవాడు;
దర్శని, darSani
-n.
--the instrument that is showing;
-- చూపించేది; చూపించే పనిముట్టు;
-- telescope = దూర దర్శని;
దర్శిని, darSini
-n.
--the item being seen;
-- చూసేది;
దర్జా, darjA
-n.
--status; good living; pompousness; display of status;
దరిమిలా, darimilA
-adv.
--later; afterwards; subsequently; consequently;
-- (ety.) పారశీకంలో దర్- అన్నది సప్తమీ విభక్తిని తెలిపే పూర్వప్రత్యయము (preposition). దాని అర్థం -అందు, -లోన. మియాన్- అంటే మధ్య, middle. దర్-మియాన్ అంటే మధ్యలో; ఏ కారణం చేతనో దర్-మియాన్ అన్నపదం తెలుగులో దర్-మిలా(న్) గా మారిపోయింది. అంతే కాక, ఆమధ్య కాలంలో అన్న అర్థం నుండి తదుపరి, పర్యవసానంగా అన్న అర్థవిపరిణామం కూడా జరిగింది.
దర్వి, darvi
-n.
--spoon; ladle;
దర్జీ, darjI
-n.
--tailor;
దల, dala
-suff.
--near; direction; in the state of;
---దిగుదల = downward; downstream.
---వాలుదల = slope.
---ఎగుదల = upward; upstream.
---మోపుదల = weight.
---కూడుదల = cooperation; help.
దళం, daLaM
-n.
--(1) petal; leaf; cluster of leaves;
--(2) army; contingent;
దవనం, davanaM
-n.
--souther wood; fragrant herb; [bot.] Artemesia vulgaris; Artemesia silversiana; Artemesia persica; all of the Compositae (sunflower) family;
దవ్వ, davva
-n.
--pith; medulla; the central soft part of plants such as banana; same as దూట;
దవాఖానా, davAkhAnA
-n.
--drug store; pharmacy; (lit.) a store of medicine;
దశ, daSa
-adj.
--ten;
-n.
--(1) stage; phase;
--(2) state; condition;
--(3) reign of a planet in astrology;
దశమంతుడు, daSamaMtudu
- n.
-- lucky fellow; a person whose 'stars' are in proper places;
--- దశమంతుడికి దిశ దోషాలు ఉండవు = [idiom] A lucky fellow doesn't have to worry about bad omens.
దశమ, daSama
-adj.
--tenth;
దశమగ్రహం, daSamagrahaM
-n.
--[idiom] a derogatory term for a son-in-law, as in జామాతా దశమగ్రహః; (lit.) the tenth planet; (exp.) just as the planets control our fate, so does a son-in-law;
దశమి, daSami
-n.
--the tenth day of the lunar half-month;
దశాంశ, daSAMSa
-adj.
--[math.] decimal; to the base ten;
---దశాంశ అంకగణితం = decimal arithmetic.
---దశాంశ పద్ధతి = the decimal system.
---దశాంశ బిందువు = decimal point.
---దశాంశ పూరకం = decimal complement; If the sum of two decimal digits is ten, then those two digits are the decimal complements of each other. The decimal numbers 3 and 7 are complements of each other.
దశాబ్దం, daSAbdaM
-n.
--decade;
దశేను, daSEnu
-n.
--[chem.] decane; an alkane hydrocarbon with ten carbon atoms; C10H22 or CH3(CH2)8CH3; this is usually an ingredient in petrol (gasoline);
దష్టం, dashTaM
-adj.
--bitten;
దస్కం, daskaM
-n.
--ten; ten rupees; collective word for ten;
దస్తా, dastA
-n.
--(1) 24 foolscap papers;
--(2) deck of cards as in పేకదస్తా;
దస్తావేజు, dastAvEju
-n.
--deed; a document containing the details of property transactions;
దస్త్రం, dastraM
-n.
--file; portfolio;
దస్తుశాస్త్రం, dastuSAstraM
-n.
--graphology; the (pseudo) science of analyzing handwriting;
దస్తూరి, dastUri
-n.
--handwriting; (esp.) the quality of handwriting;
దహనం, dahanaM
-n.
--(1) cumbustion;
--(2) cremation;
---అంతర్‌దహన యంత్రం = internal combustion engine.
---దహన సంస్కారాలు = cremation and other final rites.
ద్రవీభవన స్థానం dravIbhavana-sthAnaM
-n.
--[phy.] melting point;
ద్రష్ట, drashTa
-n.
--(1) visionary; a teacher who can give deep insight into a subject;
ఉపాధ్యాయుడు, upAdhyAyuDu
-- ఉపాధ్యాయుడు = a teacher who imparts knowledge with information;
-- అధ్యాపక = a teacher who gives information
-- ఆచార్య= a teacher who imparts skills
-- పండిత = a teacher who can give deep insight into a subject
--(2) spectator; onlooker;
దా, dA
-inter.
--come!
-pref.
--left side; see also దాపల;
-- దా చెయ్యి, dA ceyyi
-n.
--left hand;
దాక, dAka
- n.
-- a wide-mouthed vessel;
- adv.
-- up to;
దాచెయ్యి, dAceyyi
-inter.
--hide it; store it away!
దాక, dAka
-n.
--wide-mouthed pot; a cooking vessel;
-prep.
--until;
---తెల్లారే దాక = until daybreak.
---వచ్చే దాక = until one comes.
---వెళ్ళే దాక = until one goes.
దానవులు, dAnavulu
-n. pl.
--the children of Danuvu, a wife of Kashyapa; a sect of bad people (like Vaataapi and Ilvala) depicted in Indian legends;
దానాదీనా, dAnAdInA
-adv.
--therefore; in conclusion; on the whole;
దాని, dAni
-pron.
--genitive form of it or she or అది;
దానిని, dAnini
-pron.
--accusative of అది;
దానిమ్మ, dAnimma
-n.
--pomegranate; [bot.] Punica granatum of the Punicaceae family;
దాపల, dApala
-n.
--the left side; a word used to refer to the left side of a bullock cart; the port side as opposed to the starboard (right) side; near side; inside;
దాపలించు, dApaliMcu
-v. t.
--be in the proximity; pester;
దాయం, dAyaM
-n.
--share; portion; the money that is to be divided; dividend; something you received;
-- (ant.) దానం
-- సంప్రదాయం is something good that was inherited such as a good tradition or custom;
దాయ, dAya
-n.
--paternal cousin;
దాయాదులు, dAyAdulu
-n. pl.
--(1) paternal cousins; heirs; inheritors of a property among whom it is to be divided; (2) used often to convey enmity between paternal cousins for property rights;
దాయి, dAyi
-n.
--workbench;
దాయిని, dAyini
-suff.
--giver;
---శక్తిదాయిని = giver of energy.
దాలిగుంట, dAliguMTa
-n.
--a fire pit; an oven-like contraption made with cakes of dried dung as fuel; this device gives good heat at first and less and less heat as the dung-cakes are used up; this is ideal for slow cooking after an initial burst of heat;
--పొయ్యి; కుంపటి; అధిశ్రయిణి; అంతిక;
దాలియా, dhAliyA
- n.
-- పొద్దుతిరుగుడు,చేమంతి వంటి పూల మొక్క; [bot.] Dahlia pinnata of the Asteraceae family;
దాక్షిణ్యం, dAkshiNyaM;
- n.
-- civility courtesy; conciliatory conduct; complaisance; feeling delicate; a reluctance to refuse a request or to wound another's feelings by not complying;
-- మొగమాటం; మొహమాటం;
ద్రాక్ష ఆకుల బెండ, drAksha Akula beMDa
-n.
--Grape-leaved Mallow; Tropical Fanleaf; Tropical Rosemallow; [bot.] Hibiscus vitifolius, Fioria vitifolia, Kosteletzkya vitifolia of the Malvaceae family;
-- దీని ఆకులు ద్రాక్ష తీగ (Vitis vinifera) ఆకుల్లా ఉండే కారణంగా దీనికి విటిఫోలియా అనే పేరు వచ్చింది; విశాఖ జిల్లా నక్కపల్లి సమీపంలోని అడ్డరోడ్డు జంక్షన్ నుంచి ఏటికొప్పాక వెళ్ళే మార్గంలో రోడ్డుకి ఇరువైపులా ఈ మొక్కలే విస్తారంగా కనిపిస్తాయి;
-- ఈ మొక్కల కాండంపైని బెరడులోని నారతో దృఢంగా ఉండే తాళ్ళు పేనతారు. ఆ తాళ్ళు లేత రంగులో మెరుస్తూ ఆకర్షణీయంగా ఉంటాయి. ఈ మొక్క ఆకులను పశువులు ఇష్టంగా తింటాయి. ఈ ఆకుల పసరును పాలతో కలిపి తాగితే నీళ్ల విరేచనాలు కట్టుకుంటాయి. వేళ్ళ రసాన్ని తలకి రాసుకుంటే తలలోని పేలు నశిస్తాయి. వేళ్ళ కషాయాన్ని తాగితే స్త్రీల రక్త ప్రదర వ్యాధి (Menorrhagia- ఋతురక్తం అధికంగా స్రవించే ఎర్రబట్ట వ్యాధి) నశిస్తుంది. ఈ మొక్క వేళ్లపైని బెరడు రసం లోనికి ఇస్తే పచ్చ కామెర్లు, వాపులు, సుగర్ వ్యాధి వంటివి తగ్గుతాయి.
ద్రాక్ష తీగ, drAksha tIga
-n.
--grape vine;
ద్రాక్ష తోట, drAksha tOTa
-n.
--vineyard (విన్యర్‌డ్);
ద్రాక్ష రసం, drAksha rasaM
-n.
--grape juice;
ద్రాక్ష సారా, drAksha sArA
-n.
--grape wine;
ద్రాక్షారిష్టం, drAkshArisTaM
-n.
--extract of grapes; grape juice and sugar cooked on low fire until it jells;
ద్రావకం, drAvakaM
-n.
--caustic liquid; any concentrated and caustic substance like an acid or alkali;
ద్రావణం, drAvaNaM
-n.
--solution;
ద్రావణి, drAvaNi
-n.
--solvent;
ద్రావిడులు, drAviDulu
-n. pl.
--(1) Dravidians; (ety.) దు + గతౌ = people who were driven away (by Aryans. According to Mahabharata, it was Parasurama's drive to eliminate Kshatriyas from North India. There are other explanations and theories.);
--(2) coincidentally, the drAviDAs of Andhra Pradesh are also migrants from Palghat district of Tamil Nadu;
ద్రావితం, drAvitaM
-n.
--solute; when sugar is dissolved in water, sugar is the solvent, water is the solute and the sugared water is the solution;
ద్వాదశాంశ, dvAdaSAMSa
-adj.
--duodecimal; related to the method of counting using twelve as a base, rather than ten;
ద్వాదశి, dvAdaSi
-n.
--twelfth day of the lunar half-month;
ద్వాదశేను, dvAdaSEnu
-n.
--dodecane; a hydro-carbon with twelve carbon atoms in its molecular structure; C12H26;
ద్వాపరయుగం, dvAparayugaM
-n.
--the Age of Balance or Dvapar Yuga; according to Hindu belief, in Dvapara Yuga, perfection and imperfection are each balanced at 50%. Duration of Dvapara Yuga is 864,000 years; (ety.) Dvapara is related to duo of Latin and dva of Russian;
ద్వారం, dvAraM
-n.
--(1) entrance;
--(2) gate; an electronic circuit used in computers to perform logical operations;
--(3) portal; door;
ద్వారపాలకుడు, dvArapAlakuDu
-n.
--gate keeper; (lit.) ruler of the gate; ప్రతీహారి;
ద్వారబంధం, dvArabaMdhaM
-n.
--(1) door frame; lintel post of a door;
--(2) threshold; గుమ్మం;
దిక్సూచి, diksUci
-n.
--compass; a suspended magnetic needle that shows North;
దిక్సూచి దిశలు, diksUci diSalu
-n.
--compass directions;
---E = తూర్పు; W = పడమర; S = దక్షిణం; N = ఉత్తరం; NE = ఈశాన్యం; SE = ఆగ్నేయం; SW = నైరుతి; NW = వాయవ్యం; NNE = N కి NE కి మధ్య; ENE = E కి NE కి మధ్య; ESE = midway between east and southeast; SSE = midway between south and southeast; WSW = midway between west and southwest; SSW = midway between south and southwest, etc.
దిగువకెళ్లే బండి, diguvakeLlE baMDi
-n.
--down train; In Indian Railways, trains going in one direction are called "up" trains and in the other direction are called "down" trains;
దిబ్బ, dibba,
-n.
--knoll; a small round hillock; a slightly elevated place from its surroundings;
దిబ్బడ, dibbaDa
-n.
--blockage;
దిమ్మ, dimma
-n.
--block; mound; heap;
దిమాకు, dimAku
-n.
--pride; arrogance;
దిమ్మిస, dimmisa
-n.
--compactor; a hand-held construction tool used to compact and level building sites and foundations; a paviours beetle;
దిమ్మిస రోలు, dimmisa rOlu
-n.
--rolling compactor; a motor driven roller used in compacting roadbeds;
దిరిసెన, dirisena
-n.
--a tree with white flowers; [bot.] Albizia lebbeck; Acasia speciosa;
దివ్య, divya
-adj.
--devine;
దివ్యజ్ఞాన సమాజం, divyaj~nAna samAjaM
-n.
--Theosophical Society; The Theosophical Society was officially formed in New York City, United States, on 17 November 1875 by Helena Petrovna Blavatsky, Colonel Henry Steel Olcott, William Quan Judge, and others. It was self-described as "... an unsectarian body of seekers after Truth, who endeavor to promote Brotherhood and strive to serve humanity." This philosophy is often dubbed as neo-Advaita. The original organization led by Olcott and Besant remains today based in India and is known as the Theosophical Society - Adayar. The purported purpose of establishing the Society was to prepare humanity for the reception of a World Teacher. In 1909 the society "discovered" Mr. Jiddu Krishnamurti, an adolescent Indian boy, who the society had proclaimed as the most suitable candidate for the "vehicle" of the World Teacher.
దివ్యత్తు, divyattu
-n.
--divinity;
దివ్యదృష్టి, divyadRshTi
-n.
--clairvoyance; sixth sense; extra sensory perception; ESP;
దివాంధమ్, divAMdhaM
- n.
-- owl; one that is blind at daytime;
దివాంధత్వం, divAMdhatvaM
- n.
-- hemeralopia; inability to see in daylight;
దివాణం, divANaM
-n.
--(1) a royal audience hall;
--(2) palace;
దివాచర, divAcara
- adj.
-- diurnal; happening during the day;
దివాలేషం, divAlEshaM
-n.
--devaluation; (lit.) దివాలా + ఏషం, the desire to go bankrupt. This translation was apparently suggested by the well known Telugu poet, Sri Sri;
దివ్యానుభూతి, divyAnubhUti
-n.
--telepathy; communication between minds using other than normal sensory channels;
దివి, divi
-n.
--heaven; the upper world;
దివిటీ, diviTI
-n.
--torch; flaming torch;
దివ్వె, divve
-n.
--torch; lighted stick;
దిశ, diSa
-n.
--direction;
దిశమాణి, NidiSamANi
-n.
--[math.] vector; phasor; a quantity with a magnitude and direction; % e2t
దిష్టిబొమ్మ, dishTibomma
-n.
--scarecrow;
దిస, disa
-adj.
--bare; unadorned; uncovered;
ద్వింకం, dviMkaM
-n.
--bit; binary digit; a shortening of the word ద్వియాంశ అంకం;
ద్వింకీకృత, dviMkIkRuta
-adj.
--digitized; (lit.) converted into binary format;
ద్వికం, dvikaM
-n.
--duo; doublet; couplet; pair; a group of two;
ద్వినామ పద్ధతి, dvinAma paddhati
-adj.
--[bio.] Binomial nomenclature; Also called binary nomenclature, is a formal system of naming species of living things by giving each a name composed of two parts, both of which use Latin grammatical forms, although they can be based on words from other languages. Such a name is called a binomial name, or a scientific name. The first part of the name identifies the genus to which the species belongs; the second part identifies the species within the genus. For example, humans belong to the genus Homo and within this genus to the species sapiens. The formal introduction of this system of naming species is credited to Swedish natural scientist Carl Linnaeus (author abbrv. L.);
ద్వియాంశీకృతం, dviyAMSIkRutaM
-n.
-- digitized; converted into digital format; converted into binary format;
ద్వియేను, dviyEnu
-n.
--[chem.] ethane; a hydrocarbon with two carbon atoms; C2H6
ద్వియోడు, dviyODu
-n.
--[phy] diode; a vacuum tube with two elements, namely an anode and a cathode;
ద్విరుక్తం, dviruktaM
-n.
--gemination; repetition of a consonant;
దీక్ష, dIksha
-n.
--perseverance; single-minded devotion; see also వ్రతం;
దీనారం, dInAraM
-n.
--a gold coin of old times;
దీపం, dIpaM
-n.
--(1) lamp;
--(2) oil lamp used at places of worship;
దీపనకారి, dIpanakAri
- n.
--lighting agent; ignition agent; burning agent; an agent that promotes appetite; appetizer;
దీపస్తంభం, dIpastaMbhaM
-n.
--(1) lighthouse; a tall pillar with a light at the top to aid seafarers;
--(2) lamp post; any pole with a light attached to it, such as those used for street lighting;
దీపిక, dIpika
- n.
-- (1) lamp; torch;
-- (2) [in a title of book] manual;
దీర్ఘం, dIrghaM
-n.
--[gram.]
--(1) long vowel; vowels that require two units of time to pronounce;
--(2) diphthong;
--(3) the intra-syllabic symbol used to indicate the presence of a long vowel;
దుక్కు, dukku
-n.
--traditional agronomic unit of measuring rainfall in India; approximately half-inch of rainfall; approximately the depth to which the iron tip of a manual plow would sink unassisted;
దుఃఖం, du@mkhaM
-n.
--sorrow; grief; misery;
దుగ్దం, dugdhaM
-n.
--milk;
దుగ్దరసం, dugdharasaM
-n.
--latex; milky substance exuded from plants;
దుడుకుతనం, duDukutanaM
-n.
--mischievousness;
దుడ్డు, duDDu
-n.
--(1) cudgel; a heavy stick;
--(2) money;
దుద్దులు, duddulu
-n. pl.
--ear studs; earrings that stay on the earlobes without hanging;
దుబాయి చెట్టు, dubAyi ceTTu
- n.
-- green buttonwood; button mangrove; [bot.] Conocarpus erectus of the Combretaceae family;
-- ఇది నాలుగు మీటర్ల నుంచి ఇరవయి మీటర్ల దాకా పెరుగుతుంది. దీని జన్మస్థలం, ఉత్తర, దక్షిణ అమెరికా, ఆఫ్రికా ప్రాంతాలు; ఇటీవల వీటిని రోడ్లకి ఇరుపక్కలా నాటుతున్నారు; ఇది నీటి ఎద్దడికి బాగా తట్టుకోగలదు. పైకి ఎంత పెద్దదిగా పెరుగుతుందో లోపల అంత వేరు బలంగా సాగుతాయి. అవి కూడా భూమికి సమాంతరంగా నీటికొరకు వెతుకుతూ పెరిగేస్తాయి. మధ్యలో ఉండే స్టీలు, ప్లాస్టిక్, సిమెంట్ ఇలాంటి వేవీ దీని వేర్లను ఆపలేవు. అందుకని వీటిని భవనాల దగ్గర, డ్రైనేజి, నీటి గొట్టాలు, ఎలెక్ట్రిక్, ఇతర సరఫరా గొట్టాల పక్కన వేయకూడదు.
దుబారా, dubArA
-adj.
--extravagant; wasteful expenditure; [Hindi] second time; spending money for the same cause again; -- (ant.) పొదుపు;
దుబాసి, dubAsi
-n.
--translator; one who knows two languages; [comp.] a program that translates from one language to another;
దుబ్బు, dubbu
-n.
--a tuft of grass;
దుమదుమలాడు, dumadumalADu
-v. i.
--fret with anger;
దుమారం, dumAraM
-n.
--dust storm; (ety.) దుమ్ము + ఆరం; ఆరం అంటే అచ్చ తెలుగులో చక్రం;
దుముకు, dumuku
-v. i.
--jump; leap; plunge;
దుమ్ము, dummu
-n.
--(1) dust; dust settled on a surface;
--(2) bone;
--(3) antler;
దుమ్ములగొండి, dummulagoMDi
-n.
--hyena; a dog-like animal with short hind legs and a powerful jaw capable of crushing bones; [bio.] Hyena hyena;
దుమ్ము, dummu
- n.
-- dust;
దుమ్మెత్తిపోతలు, dummettipOtalu
- n.
-- abuses; scoldings;
దుర్, dur
-adj.
--pref. bad; mal-; mis-;
---దుర్గుణం = bad property; bad character.
---దుర్నామం = misnomer.
దురంతం, duraMtaM
-n.
--tragedy; (lit.) one that ended badly or inauspiciously;
దురద, durada
-n.
--itch;
దురదగొండి, duradagoMDi
-n.
--nettle; a type of poison ivy; [bot.] Mucuna pruriens; Urtica dioica;
-- also దూలగొండి;
దురదగోవెల, duradagOvela
-n.
--[bot.] Aristolochia indica;
-- also దూలగోవెల,
దురపిల్లు, durapillu
-v. i.
--grieve; mourn; weep; suffer;
దురలవాటు, duralavATu
-n.
--bad habit;
దురవస్థ, duravastha
-n.
--bad situation; bad state;
దుర్గం, durgaM
-n.
--fort; fortification; a structure that is hard to break into;
---గిరిదుర్గం = mountain fortification.
---జలదుర్గం = water fortification.
---స్థలదుర్గం = plain fortification.
---వనదుర్గం = forest fortification.
దుర్గంధం, durgandhaM
-n.
--malodor; stench; bad smell, a stink;
దుర్గమం, durgamaM
-n.
--inaccessible;
దుర్భరం, durbharaM
-n.
--one that cannot be tolerated;
దుర్బిక్షం, durbikshaM
-n.
--(1) famine; (lit.) a condition in which even alms are not available; (not drought)
--(2) drought; (def.) a condition where the amount of moisture in the ground is less than the amount that is being lost by evaporation and transpiration;
దుర్వినియోగించు, durviniyOgiMcu
-v. i.
--abuse; misuse;
దుర్ముహూర్తం, durmuhUrtaM
-n.
--inauspicious time; a duration of time that occurs everyday and is prescribed in the Hindu calendar; (ant.) సుముహూర్తం;
దులుపు, dulupu
-v. t.
--shake; shake off;
దువ, duva
-n.
--deuce; two; twice;
దువ్వు, duvvu
-v. t.
--(1) stroke; finger;
--(2) comb;
దువ్వెన, duvvena
-n.
--comb;
దువ్వోడ, duvvODa
-n.
--plane; a carpenter's tool to make a plane surface; చిత్రిక;
దుశ్శాలువ, duSSAluvA
-n.
--ornamental shawl; a two-layered shawl;
--సన్మానంలో ఒకశాలువ కప్పడం సరే.మహా గౌరవాన్ని ప్రకటించాలనుకుంటే రెండు శాలువలు కప్పే సంప్రదాయం ఉత్తరాది ఆచారం.
దుస్తరం, dustaraM
-adj.
--impassable;
దుశ్శకునం, duSSakunaM
-n.
--bad omen;
దుశ్శాలువా, dusshaaluvaa
- n.
-- a pair of "Saaluvaa" s; The Hindu traditional way of honoring a person is to cover the person's body with a pair of ornamental clothes;
-- ద్విశాలువా is the correct word;
ద్రుతం, drutaM
-n.
--[gram.] the sound of న్; (ety.) the sound that disappears when not needed;
ద్రుతప్రకృతికం, drutaprakRtikaM
-n.
--[gram.] syllable or word ending in న్;
-- తెలుగు పదాలన్నీ (1) న్/ను చివర గలవీ, (2) అలా ఉండనివి అని రెండు రకాలు. న్/ను చివర గలవి ద్రుత ప్రకృతికములు. మిగిలినవి కళలు: వాడు, వచ్చి, రాడు, సీత, పురాణము, కావ్యాలు — ఇలాంటివి.
దూట, dUTa
-n.
--pith; medulla; the central part of a banana stem which is edible;
దూడ, dUDa
-n.
--calf;
దూతం, dUtaM
-n.
--message;
దూత, dUta
-n.
--messenger; ambassador;
దూది, dUdi
-n.
--ginned cotton; cleaned cotton;
దూదిపాలతీగ, dUdipAlatIga
- n.
-- Rosy Milkweed Twiner; [bot.] Oxystelma esculentum of the Asclepiadaceae family; Asclepias rosea; Oxystelma secamone;
-- గ్రీకు భాషలో ఆక్సీ స్టెల్మా అంటే పుల్లని పాలు కలిగినది అని అర్థం. అంటే దీని పాలు చేదుగా ఉండటంతో పాటు, కొంత పుల్లగా కూడా ఉంటాయని గ్రహించాలి. లాటిన్ భాషలో ఎస్కా అంటే ఆహారం అని అర్థం. ఎస్కులెంటమ్ అంటే తినదగినది. ఈ మొక్క ఆకులు, పూలు, కాయలను కూరగా వండుకుంటారు. ఈ మొక్కను వండుకు తింటే బాలింతలకు పాలు సమృద్ధిగా పడతాయి.
-- నోటి పూత, నోటిలో పుళ్ళు, గొంతువాపు ఉన్నవారు ఈ మొక్క కషాయాన్ని పుక్కిట పడితే తగ్గిపోతాయి. ఈ మొక్క తాజా వేళ్ళ కషాయాన్ని తాగిస్తే పచ్చ కామెర్లు నయమౌతాయి. గాయాలు, పుండ్లను శుభ్రపరచేందుకు (Depurative) ఈ మొక్క కషాయాన్ని వాడతారు. ఈ మొక్క పాలు ఋతు రక్త స్రావాన్ని ఆపుతాయి.
-- [Sans.] దుగ్ధికా (పాలు కలిగినది); తిక్తదుగ్ధా (చేదుపాలు కలిగినది);
దూదేకడం, dUdEkaDaM
-n.
--ginning of cotton;
దూదేకుల పిట్ట, dUdEkula piTTa
-n.
--batcher bird;
దూబరా, dUbarA
-n.
--waste;
దూయు, dUyu
-v. i.
--penetrate; go through;
దూరం, dUraM
-adj.
--far; (ant.) దగ్గర;
-n.
--distance; distance in space and time;
దూరదర్శని, dUradarSani
-n.
--(1) telescope;
--(2) official name for India's nationwide television broadcasting service; (lit.) vision from a distance;
దూరబిందువు, dUrabiMduvu
-n.
--apogee; the point that is farthest from the focus in an ellipse;
దూర్వాలు, dUrvAlu
-n.
--[bot.] Parricum dactylon; Cynodon dactylon; a grass used in religious rites; also has medicinal properties;
దూరు, dUru
-v. i.
--enter; penetrate; creep in; sneak in;
దూర్చు, dUrcu
-v. t.
--insert; push in;
దూలం, dUlaM
-n.
--beam; girder;
-- see also వాసం;
దూల, dUla
-n.
--itch; (esp.) sexual itch; hankering;
దూలగొండి, dUlagoMDi
-n.
--itching vine; the juice from its root is believed to control blood pressure; [bot.] Carpopogan pruriens; Mucuna pruriens; see also దూలగోవెల; తీటకసివింద;
-- [Sans.] ప్రావృషాయణి; అవ్యండ;
--- గేదె దూలగొండి = [bot.] Mucuna atropurpurea DC
--- ఏనుగు దూలగొండి = [bot.] Mucuna monosperma DC
--- దురదగొండి = [bot.] Mucuna pruriens
దేకు, dEku
-v. i.
--slide on the posterior; slide while squatting; scoot;
దేబె, dEbe
-n.
--wretched; miserable;
దేవకాంచనం, dEvakAMcanaM
-n.
--[bot.] Bauhinia purpurea;
--గండకీ వృక్షం శాస్త్రీయ నామం Bauhinia variegata.
దేవకుసుమం, dEvakusumaM
- n.
-- Carnation; Rosy Pink; Rainbow Pink; [bot.] Dianthus chinensis of the Caryophyllaceae family;
-- గ్రీకు భాషలో డైయాంథస్ అంటే 'దేవుని పువ్వు' అని అర్థం. గ్రీకుల దేవదేవుడు జూస్ (Zeus) కి ఇదెంతో ఇష్టమయినదనే నమ్మకం కారణంగా ఈ మొక్కను అందరూ ఎంతో పవిత్రమైనదిగా భావించేవారు. చినెన్సిస్ అంటే 'చైనాకు చెందినది' అని అర్థం. కారియోఫిల్లస్ అంటే 'లవంగమొక్క ఆకులవంటీ అని.
దేవత, dEvata
-n. f.
--goddess; deity; divinity;
-- దేవతలు ' దివ్య' అనే పదం నుండి వచ్చింది.దివ్య' అంటే 'ప్రకాశవంతమయిన' అని అర్ధం; దేవతలు అనగా ప్రకాశవంతమయిన లేదా తెల్లని ఛాయ కలిగిన శరీరం కలవారు; 'నరకం' అంటే 'చీకటి,అంధకారం; 'నలుపు రంగు శరీరవర్ణం' కలవారు నివసించే ప్రాంతాలే 'నరకం';
దేవదారు, dEvadAru
-n.
--deodar; Himalayan cedar; pine; fir; [bot.] Pinus longifolia; Cedrus deodara; (lit.) దేవ = heavenly; దరు = tree; thus named probably because it grows at higher altitudes and therefore closer to heaven; [Sans.] భద్రకం; భద్రదారువు; see also pine; fir;
దేవమాతృకం, dEvamAtRkaM
-n.
--unirrigated land; agricultural land dependent on rainfall;
దేవర, dEvara
-n. m.
--god; lord; boss; king;
దేవరన్యాయం, dEvaranyAyaM
-n.
--(lit.) the law for the kings; this ancient law, prevalant in Mahabharata time, allowed the wife of a childless king to mate with another person approved by her husband in order to continue the lineage.
దేవరాతం, dEvarAtaM
-n.
--sluice from a tank; drainage hole;
దేవస్వం, dEvasvaM
-n.
--temple property;
దేవస్థానం, dEvasthAnaM
-n.
--(1) temple;
--(2) board of trustees appointed to administer a temple and its endowments;
దేవాదాయం, dEvAdAyaM
-n.
--(1) endowment; endowment made to a temple;
--(2) income from temple endowments;
దేవాలయం, dEvAlayaM
-n.
--temple;
దేవిడీ, dEviDI
-n.
--palace gate;
దేవు, dEvu
-v. t.
--levigate; rinse;
దేవుడు, dEvuDu
-n.
--god; deity;
--(Note) Hyper-correction అంటే దురతిసవరణ. సరిగా పలకాలన్న మిషతో లేని శబ్దపరిణామాన్ని తీసుకురావడం. ఉదా: మామిడి > మావిడి; మామయ్య > మావయ్య; అవుతుంది. కాని చెవుడు > (hyper-correction) చెముడు; దేవుడు > (hyper-correction) దేముడు గా పలకడం తప్పు; ఇక్కడ చెవుడు, దేవుడు అన్నవే సరైన ఉచ్చారణలు. కానీ, 'మావిడి' అన్నదానికి సరైన ఉచ్చారణ 'మామిడి' కాబట్టి, 'దేముడు' కూడా 'దేవుడు' అన్న పదానికి సరైన ఉచ్చారణ అన్న భ్రమతో 'దేముడు' అని పలకడం దురతిసవరణ.
దేవేరి, dEvEri
-n. f.
--goddess; boss; wife of boss; wife;
దేశం, dESaM
-n.
--country; a region in a country;
---స్వదేశం = native country.
---విదేశం = foreign country.
దేశవాళీ, dESavALI
-adj.
--(1) indigenous; local; native; home-spun;
--(2) grown without fertilizers or pesticides; organically grown;
దేశీ, dESI
-adj.
--native; local;
దేహం, dEhaM
-n.
--(1) body;
--(2) hardware;
దేహి, dEhi
-n.
--(1) soul; the one who owns the body;
--(2) software;
ద్వేషం, dvEshaM
-n.
--hatred;
ద్రేక్కాణం, drEkkANaM
- n.
-- [astro.] one-third of a zodiacal sign; 10 degrees of a full circle;
దైత్యులు, daityulu
-n. pl.
--the children of Diti, a wife of Kashyapa; Hiranyakasipa and Hiranyaksha; a sect of cruel people depicted in Indian legends;
దైవజ్ఞుడు, daivaj~nuDu
-n. m.
--astrologer; fortune teller;
దొంగ అరటి, doMga araTi
- n.
-- False Bird of Paradise; [bot.] Heliconia rostrata of the Heliconiaceae family;
-- దక్షిణ అమెరికా లోని పెరు, బోలీవియా, కొలంబియా మొదలైన దేశాలలో ఈ మొక్కలు ఎక్కువగా కనిపిస్తాయి; దీనిని భారతదేశపు ఉద్యానవనాలలోనూ పెంచుతున్నారు; ఈ మొక్క పూల గెల కిందికి వేలాడే అరటి పువ్వు గెలను తలపింపజేస్తుంది; పూలు మాత్రం కిందికి వేలాడకుండా నిటారుగా పైకి తిరిగి ఉంటాయి; ఆ పూల దొప్పలలో నిలిచే వాన నీటిని పక్షులు, కీటకాలు తాగుతాయి;
దొంగచాటుగా, doMgacATugA
-adv.
--underhandedly; furtively; in a clandestine manner;
దొంగచూపులు, doMgacUpulu
-n. pl.
--furtive glances;
దొంగేరు, doMgEru %e2t
-n.
--ephemeral stream; wadi; a river that flows only when there is a rain and dries up soon after;
దొండ, doMDa
-n.
--ivy gourd; little gourd; baby watermelon; bryonia fruit; [bot.] Bryonia grandis;Coccinia indica; Coccinia grandis; Coccinia cardifolia; a vine belonging to the Cucurbitaceae family; కాక్సీనియస్ అంటే రక్తవర్ణపు; గ్రాండిస్ అంటే పెద్ద లేక ఆకర్షణీయమైన అని అర్థం; కార్డిఫోలియా అంటే హృదయాకారపు ఆకులు కలది అని అర్థం;
--- ఆదొండ = ఆకు + దొండ = [bot.] Capparis zeylanicum of the Capparidaceae family;
--- కాకిదొండ = అవ్వగూద = [bot.] Trichosanthes palmata of the Cucurbitaceae family;
---చేదు దొండ = పిచ్చి దొండ = [bot.] Bryonia ambelleta;
-- దేశవాళీ లేదా చిన్న దొండ లేదా నైజాక దొండ; బొబ్బిలి దొండ; ఆర దొండ; పాము దొండ; జయపూరు దొండ; తియ్య దొండ లేదా కూర దొండ లేదా మంచి దొండ;
-- [Sans.]
దొంతర, doMtara
-n.
--stack; pile; (rel.) పోగు;
దొగ్గలి, doggali
-n.
--chick weed; broad-leaved thorny dock; [bot.] Amaranthus polygamus Linn.
-- also దొగ్గలి కూర; ముళ్ళతోటకూర; రక్తబాష్పము;
దొడ్డిదోవ, doDDidOva
-n.
--[idiom] back-door; informal; not through proper channels;
దొన్నె, donne %e2t
-n.
--small cup; cup made of leaves by folding up the leaves and stitching them with thin splinters;
---చిళ్లదొన్నె = porcelain crucible.
దొప్ప, doppa
-n.
--small cup; small leaf-cup; crucible; small boat;
దొబ్బ, dobba
-n.
--clot of blood; puddle of blood;
దోబూచులాట, dObUculATa
-n.
--the game of pee-ka-boo; a game played with babies and young children, in which you hide your face and say, again and again, “peek-a-boo”;
దోమ, dOma
-n.
--mosquito;
-- దాదాపు 3000 species దోమలు గుర్తింప బడ్డాయి. ఇందులో 3 రకాల దోమలు, ఏడిస్ (Aedis), కులెక్స్ (Culex) మరియు అనోఫిలుస్ (Anpohelus) తెగలు మాత్రము రోగ కారకులు. ఇన్ని రకాల దోమలలో కొన్ని నిశాచరులు (nocturnal). వీటికి దీపం పడదు. కానీ కొన్ని అన్ని వేళలా తిరుగుతాయి.
---సాదా దోమ = ordinary house mosquito; [bio.] Culex albopictus.
---మలేరియా దోమ = [bio.] Anopheles albopictus.
---గండు దోమ = tiger mosquito; [bio.] Aedes albopictus.
--- డెంగీ దోమ = "Aedes Aegypti" అనే అడ దోమ;
దోమకాటు, dOmakATu
-n.
--mosquito bite;
దోమతెర, dOmatera
-n.
--mosquito netting; a fabric made out of stiff cotton guage with about 6 meshes per centimeter;
దోమలమందు, dOmalamaMdu
-n.
--mosquitocide; insecticide that kills mosquitoes;
ధనిష్ఠ, dhaniShTha
-n.
--(1) Delta Capricorni; Deneb Algeidi; Yoga tara of the 23rd lunar mansion; located in the constellation Capricorn;
--(2) The 23rd of the 27 star groups (or asterisms or lunar mansions) of the Hindu calendar;
ధనూరాసి, dhanUrAsi
-n.
--Sagittarius; a sign of the Zodiac;
ధమని, dhamani
-n.
--artery; any vessel that carries blood away from the heart;
ధమనిక, dhamanika
-n.
--arteriole; an artery with a small diameter;
ధర, dhara
-n.
--(1) price; cost; (rel.) విలువ;
--(2) short for ధరణి;
ధరణి, dharaNi
-n.
--Earth;
ధరణిపతి, dharaNipati
-n.
--king; (lit.) lord of the land;
ధరవరలు, dharavaralu
- n
-- upper limit to a price; Maximum retail prices;
-- ధరల యొక్క పై హద్దులు;
ధర్మం, dharmaM
-n.
--(1) property;
--(2) justice; law;
--(3) tradition;
--(4) duty;
-- (5) one's personal path in life, the fulfilment of which leads to a higher state of consciousness;
---వృత్తిధర్మం = professional duty.
---సామాన్యధర్మం = common law.
ధర్మకర్త, dharmakarta
-n.
--trustee;
ధర్మదానం, dharmadAnaM
-n.
--charity;
ధర్మాదాయం, dharmAdAyaM
-n.
--income accruing to a charitable trust; endowment;
ధర్మధార, dharmadhAra
-n.
--cease-fire;
ధర్మనిధి, dharmanidhi
-n.
--charitable trust;
ధర్మపత్ని, dharmapatni
-n.
--legally married wife;
ధర్మపన్నాలు, dharmapannAlu
-n. pl.
--maxims of duty and morality;
ధర్మవడ్డీ, dharmavaDDI
- n.
-- an annual interest rate of one percent; that is, a principal of Rs 100/ held for one year yields an interest of one rupee; this is practically a "no interest" rate transaction;
-- పాత కాలంలో సామాన్య ప్రజలలో వాడుకలో ఉన్న న్యాయమైన వడ్డీ రేటు ఇది;
ధార, dhAra
-n.
--stream; continuous flow of a liquid, as the flow from a faucet;
ధారణ, dhAraNa
-n.
--concentration; memory; memorization; ability to recall; concentration of the mind on an item continuously for a period of 12 seconds (according to Yoga Sutra);
ధారాదత్తం చేయు, dhArAdattaM cEyu
-v. i.
--give away with all rights and privileges;
ధారావాహిక, dhArAvAhika
-n.
--a serial in media, primarily in print media;
ధ్యానం, dhAnaM
-n.
--concentration of the mind on an item continuously for a period of 12 x 12 seconds = 2 minutes 24 seconds (according to Yoga Sutra); the focusing of attention on one particular spiritual idea in continuous meditation;
ధిక్కరించు, dhikkariMcu
-v. i.
--flout; disregard; defy;
ధిషణ, dhishaNa
-n.
--wisdom; confidence;
ధిషణాహంకారం, dhishaNAhaMkAraM
-n.
--ego coming from confidence in one's own intellect or wisdom;
ధుమధుమ, dhumadhuma
-adj.
--onomatopoeia for fuming with anger;
ధురంధరుడు, dhuraMdharuDu
-n. m.
--one who bears a burden; responsible man;
ధుర, dhura
-n.
--burden;
ధృతి, dhRuti
- n.
-- essential oil;
ధ్రువం, dhruvaM
-n.
--pole;
---దక్షిణ ధ్రువం = south pole.
---అయస్కాంత ధ్రువం = magnetic pole.
ధ్రువ, dhruva
-adj.
--fixed; steady; immobile;
ధ్రువతార, dhruvatAra
-n.
--Polestar; Polaris; Steering Star; Ship Star; Stella Maris; this is the Pole Star for the northern hemisphere only; There is no such star for the southern hemisphere;
ధ్రువపరచు, dhruvaparacu
-v. t.
--assert; confirm; ratify;
ధ్రువయష్టి, dhruvayashti
-n.
--polar axis; the axis pointing toward the Polestar;
ధ్రువీకరణ, dhruvIkaraNa
- n.
- ratification; confirmation;
ధూపం, dhUpaM
- n.
-- smoke from burning SaambraNi (a resin); smoke produced by incense stick; smoke for fumigation;
ధూమం, dhUmaM
-n.
--smoke; fume;
ధూమకేతువు, dhUmakEtuvu
-n.
--comet; (lit.) one with a smoky tail;
