This dictionary is an improved version over the print version (expanded, errors corrected, new features continually being added) published by Asian Educational Services, New Delhi in 2002.
You are welcome to add. BUT PLEASE DO NOT DELETE entries until you are absolutely, positively SURE a mistake has been made and needs to be corrected.
PLEASE do not delete entries or their meanings simply because you personally did not agree with the meaning given there. Thanks
American spelling is used throughout.
There is no clearly established, standardized alphabetical order in Telugu. The justification for the scheme used here would be too long for discussion here.
బంకు, baMku
-n.
--shop; small specialty shop; roadside stall; roadside gas station; పెట్రోలు బంకు;
బంగనబయలు, baMganabayalu
-n.
--open plain;
బంగారు, baMgAraM
-n.
--gold;
---నీ ఇల్లు బంగారంగానూ = [idiom] bless your innocent self!
బంగారు వక్క తాడి, baMgAru vakka tADi
- n.
-- Areca palm; Golden cane palm; Yellow palm; Butterfly palm; [bot.] Dypsis lutescens of the Arecaceae family; Chrysalidocarpus lutescens;
--ఈ వృక్షం గాలిలోని జైలీన్ (Xylene), టాల్యూన్ (Toluene) వంటి ప్రమాదకర ఆవిరులను సమర్థవంతంగా శుద్ధిచేస్తుందని నిరూపించారు. జైలీన్ ఆవిరిని పీల్చడం కారణంగా కేంద్ర నాడీ వ్యవస్థ (Central Nervous System) పై దుష్ప్రభావం పడి, తలనొప్పి, కళ్ళు తిరగడం, వాంతులు, చిరాకు, బలహీనత, అలసట, నిద్రలేమి, మానసిక ఒత్తిడి, ఆందోళన, చేతులు వణకడం వంటివి వస్తాయి. టాలీన్ పీల్చడం కారణంగా కూడా దాదాపు ఇవే దుష్ఫలితాలు; ప్రాణవాయువును ఎక్కువగా వెలువరించే ఈ జాతి మొక్క ఇంటిలోపల కుండీలలో పెంచుకోదగిందనడంలో ఎలాంటి సందేహం లేదు;
బంగారుతీగ, baMgArutIga,
- n.
-- Chinese dodder; [bot.] Cuscuta Chinensis of Convolvulaceae family;
---a weedy creeper that grows wildly that seems to have some aphrodisiac properties; This is a pesky weed that the government is trying to eradicate; Spanish moss, found on trees in the Americas, is similar to this;
బంగారు పిచ్చుక, baMgAru piccuka,
- n.
-- baya weaver bird; [bio.] Ploceus philippinus;
బంగారుపూలు, baMgArupUlu,
- n.
-- Canadian Goldenrod; [bot.] Solidago canadensis of Asteraceae family
-- దీని తొట్టతొలి జన్మస్థలం ఉత్తర అమెరికా ఖండం. అయినా ఇది ప్రస్తుతం ఐరోపా, ఆసియా ఖండాలలోని పలు దేశాలకు విస్తరించింది. ఆ యా దేశాలలో ఇది మొండి బెడద మొక్క (Invasive Plant) గా పేరొందింది. దీని విస్తరణకు తట్టుకోలేక చైనాలోని షాంఘైలో 30 కి పైగా స్థానిక మొక్కల జాతులు నశించిపోయాయంటే పరిస్థితి తీవ్రత అర్థం చేసుకోవచ్చు. అటవీ ప్రాంతంలో ఈ మొక్కల్ని లేళ్ళు, దుప్పులు వంటివి ఇష్టంగా తింటాయి. పాడి పశువులు, గుర్రాలకు ఈ మొక్కలు మేతగా వేస్తారు. ఈ పూలలో తేనె ఎక్కువగా ఉంటుంది. ఈ తేనెకోసం తేనెటీగలు (Honey Bees), తుమ్మెదలు (Bumble Bees) వంటివి ఈ మొక్క పూల చుట్టూ మూగుతాయి;
బంగళా, baMgaLA
-n.
--bungalow;
బంగాళా బంతి, baMgALA baMti
-n.
--Common Zinnia; Elegant Zinnia; [bot.] Zinnia elegans of the Asteraceae family;
బంగాళా దుంప, baMgALA duMpa
-n.
--potato; [bot.] Solanum tuberosum of the Solanaceae family;
--This has been in use in India well before CE 1615; Immature tubers and germinating tubers are not fit for eating because they contain "solanaine" a poisonous substance;
--ఆలుగడ్డ; ఉర్లగడ్డ;
బంగీ, baMgI
-n.
--parcel;
బంజరు, baMjaru
-adj.
--waste; dry; non-cultivable;
---బంజరు భూములు = wastelands; heath.
--- see also బాడవ; ఈడవ;
బంటి, baMTi
-suff.
--a comparative measure to indicate the depth of water;
---కుత్తుకబంటి = neck-deep.
---పుక్కిటిబంటి = mouthful.
---మొలబంటి = waist-deep.
---మోకాలిబంటి = knee-deep.
బంతి, baMti
-n.
--(1) marigold; [bot.] Calendula officinalis; Tagetes patula; Tagetes erecta; a native of Mexico, the seeds eventually came to India via Spanish and Portuguese traders in the 16th century; the plants adapted quickly and abundantly, eventually usurping the calendula;
--(2) ball; (rel.) ఉండ;
---(3) row;
---దారపు బంతి = ball of string.
---పట్టుదారపు ఉండ = skein of silk string.
---బంతిలో బలపక్షం చెయ్యకూడదు = one should not show partiality toward people in a queue.
బంతిగిన్నె కీలు, baMtiginne kIlu
-n.
--ball and socket joint; such as the one found in the knee;
బందెలదొడ్డి, baMdeladoDDi
-n.
--cattle pound; a place where stray cattle are kept until the owner can claim them;
బందోబస్తు, baMdObastu
-n.
--discipline; security arrangement; (lit.) tying and binding;
బంధం, baMdhaM
-n.
--bond;
---ఉదజని బంధం = Hydrogen bond.
---రుణానుబంధం = a familial bond created due to a debt, as Hindus believe, from a previous incarnation.
---జంట బంధం = double bond.
---త్రిపుట బంధం = triple bond.
---ద్విగంధక బంధం = disulfide bond.
బంధుపక్షపాతం, baMdhupakshapAtaM
-n.
--nepotism;
బంధుప్రీతి, baMdhuprIti
-n.
--fondness of one's relatives;
బగ్గుండీ, bagguMDI
-n.
--aromatic, colorful powder thrown at each other at festive times like the Holi or weddings;
బచ్చలి, baccali
-n.
--Indian spinach; Malabar spinach; [bot.] Basella alba of the Basellaceae family;
---తీగ బచ్చలి = creeping purslane; [bot.] Basella indica;
---ఎర్ర అల్లుబచ్చలి = [bot.] Basella rubra (Watts);
---సిలోన్ బచ్చలి = Surinam Purslane; Water Leaf; Ceylon Spinach; Potherb Fame Flower; [bot.] Talinum fruticosum of the Talinaceae family;
;
బచ్చలిమంద, baccalimaMDa
-n.
--[bot.] Ceropegia tuberosa; Ceropegia candelabrum;
-- The tuberous roots are edible and are eaten especially by the poorest raw or cooked. The plant is also used for various medicinal purposes, so for hemorrhoids, indigestion, headaches and against bites of poisonous animals;
--Ceropegia candelabrum is now in the original area has become quite rare. There are already projects for artificial propagation;
బచ్చు, baccu
-n.
-a person of the Vaisya caste;
---బచ్చుపేట = sector of a town where the Vaisya community lives.
బజంత్రీలు, bajaMtrIlu
-n. pl.
--musical instruments played at wedding functions;
బజారు, bajAru
-n.
--bazaar; marketplace; a permanent market or street of shops; see also సంత;
--market street;
---బజారు మనిషి = a street person; a prostitute;
బజ్జీ, bajjI
-n.
--(1) a baked vegetable chutney;
--(2) a savory snack made by deep frying sliced vegetables after dipping them in batter;
బట్టమేక పిట్ట, baTTamEka piTTa
- n.
-- The great Indian bustard; [bio.] Ardetois nigriceps; A large bird of the bustard family (Otididae), one of the heaviest flying birds in the world. The great Indian bustard inhabits dry grasslands and scrublands on the Indian subcontinent; its largest population is found in the Indian state of Rajasthan.
-- పేరుకు పిట్టేకానీ మగపక్షి నాలుగడుగులు, ఆడుపక్షి మూడున్నర అడుగుల పొడవు, 15-20 కిలోల బరువు ఉంటుంది. దీని ఆకారం వల్ల వేటగాళ్ళు మాంసంకోసం సులభంగా వేటాడి నిర్మూలించారు. బట్టమేకపిట్ట పూర్వం గుజరాత్, మహారాష్ట్ర, ఆంధ్రప్రదేశ్ మొదలయిన 12 రాష్ట్రాల్లో కనబడేదని తెలిసింది. ఈ పక్షిజాతి విస్తృతమైనది. ఎటువంటి ఆటంకాలు, ఇది మనుషుల పొలుపులేని ఏకాంత వ్యవసాయయోగ్యమైన పొలాల్లో, బీళ్ళల్లో నివాసం ఉంటుంది. దీని జీవితకాలం షుమారు 12 సంవత్సరాలు. గూడు కట్టకుండా మట్టిలో ఒకేగుడ్డు పెట్టి, 27 రోజులపాటు పొందుతుంది. మగపక్షి కూడా గుడ్డును సంరక్షించడం లో సహకరిస్తుంది .కుక్కలు వీటి శత్రువులు, ఇప్పడు కొత్తగా ఏర్పాటయిన గాలిమరలు, గాలి విద్యుత్ కేంద్రాలు, హై టెన్ షన్ తీగలు పక్షులు సంచరించే దారుల్లో అడ్డదిడ్డంగా వేయడంతో చాలా పక్షులు చనిపోయాయి. చాలా రాష్ట్రాలలో అంతరించిపోయాయి. దాదా సలీం అలీ ప్రమేయంతో కర్నూల్ జిల్లా రోళ్ళపాడు గ్రామం వద్ద బట్టమేక పక్షి సంరక్షణ కేంద్రాన్ని ఏర్పాటుచేశారు. ఇవి రయితు నేస్తాలు, పంటలను పాడుచేసే క్రిమి కీటకాలను భక్షించి రైతుకు సాయపడతాయి.
బటానీ, baTAnI
-n.
--pea; [bot.] Pisum sativum of Leguminosae (pea) family; sativum అంటే సాగు చెయ్యబడేది
--పొలం బటానీ = field peas; arvensis అంటే పొలాల్లో పెరిగేది;
--తోట బటానీ = garden peas; [bot.] Pisum sativum; hardensis అంటే తోటలలో పెరిగేది;
--[Sans.] కళాయః; వర్తులః
బటానీతీగ, baTAnItIga
-n.
--Mexican Creeper; Coral vine; Bee bush; [bot.] Antigonon leptopus of Polygonaceae family;
--మనం తినే బటానీలకూ, ఈ పూలతీగకూ ఎలాంటి సంబంధమూ లేదు; దీని పూలు చూసేందుకు ఆకర్షణీయంగా ఉన్నా ఇది త్వరత్వరగా వ్యాపించి ఖాళీ స్థలాలను, ఇతర మొక్కలను ఆక్రమించివేస్తుంది కనుక దీనినొక బెడద మొక్క (Invasive Plant) గా భావిస్తారు;
బట్వాడా, baTvADA
-n.
--distribution;
బట్టీ, baTTI
-n.
--retort; kiln;
బట్టీపట్టు, baTTIpaTTu
-v. t.
--(1) to distill;
--(2) getting something by heart; to memorize;
బణుసంధానం, baNusaMdhAnaM
-n.
--condensation of (two) molecules; attaching together of molecules;
బత్తా, battA
-n.
--daily allowance;
బత్తాయి, battAyi
-n.
--Batavia; Batavian orange; [bot.] Limonia trifoliata;
-- a type of sweet orange with a thin skin; (ety.) this fruit tree was imported into India from Batavia by the Dutch East India Company; this English translation is extant only in India;
బతిమాలు, batimAlu
-v. t.
--plead; implore; beg;
బతుకు, batuku
-n.
--(1) life;
--(2) livelihood; survival; also బ్రతుకు;
---బతుకు తెరువు = a means of survival.
---బతుకు బాణీ = life style.
బద్ద, badda
-n.
--(1) strip; slat; narrow wooden strip;
--(2) broken half of a seed as in కంది బద్ద;
---అడుగు బద్ద = foot ruler; a foot-long strip with inches or centimeters marked.
బద్మాష్, badmaash
- n.
-- కుటిలమైన బ్రతుకు బతికే వాడు; కుటిలుడు;
-- బద్ అంటే పర్షియన్ భాషలో చెడ్డ ,కుటిల అన్న అర్థం; మాష్ అంటే అరబిక్ లో జీవితం, బతుకు అని అర్థం.
బదిలీ, badilI
-n.
--transfer;
బద్దింపు, baddiMpu
-n.
--the arithmetic process of repetitive calculation to estimate a value;
బదులు, badulu
-adv.
--instead; in place of;
-n.
--(1) exchange; substitution;
--(2) loan; small loan;
బద్దెపురుగు, baddepurugu
-n.
--tapeworm; a parasite that grows in the human intestines; an invertebrate of the Platihelmonth family;
బనాయించు, banAyiMcu
-v. t.
--(1) attach; add;
--(2) fabricate; make;
బబ్బస, babbasa
-n.
--marsh pennywort; [bot.] Hydrocotyle rotundifolia; Hydrocotyle sibthorpioides;
-- It can grow in a wide variety of habitats and is considered a weed; This plant has been used for medicinal purposes in Asia;
బబ్రు, babru
-adj.
--brown;
బయట, bayaTa
-adj.
--outside;
బయలుదేరు, bayaludEru
-v. i.
--start on a journey; set out;
బరగడం, baragaDaM
-n.
--Asian indigo, three-leaved indigo; [bot.] Indigofera glandulosa;
-- The plant is grown as green manure; the seeds are edible and can be eaten in times of food scarcity;
-- గోరంటి నీలి;
బరక, baraka
-adj.
--rough; coarse; % to e2t
బరణిక, baraNika
-n.
--[bot.] Trophis aspera of the Moraceae family;
బరబర, barabara
-adj.
--onomatopoeia for the act of dragging;
బరమ, barama
-n.
--drill; a tool to make a hole; gimlet; a hand-held, manually operated drill;
బరమబావి, baramabAvi
-n.
--drilled well;
బరవానా, baravAnA
-n.
--output; (ety.) short for బయటకి రవానా;
బరాతం, barAtaM
-n.
--written order; bank check; bank draft;
బర్తరఫ్, bartharaph
- n.
-- పదవిలోనుండి/ ఉద్యోగములోనుండి వెడలఁగొట్టుట (dismissal);
-- 'బర్తరఫ్' అనునది ఫార్శీభాష నుండి ఉత్పన్నమైన ఉర్దూ మాట. ఇది 'బర్' అను ఉపసర్గ (prefix) తో కూర్చిన 'తరఫ్' అను నామవాచకము (noun). దీనికి గల నిౙమైన అర్థము - వేఱు చేయుట/ ప్రక్కకు తీసిపెట్టుట.
-- దీనికి తెలుఁగులో మన పత్రికలవారు 'ఉద్వాసన' అను ఆధ్యాత్మిక శబ్దమును వాడుచున్నారు. ఉద్వాసన అనఁగా ఉద్యాపన. పండుగ నాడు ప్రతిష్ఠించిన దేవుని/ దేవిని పునఃపూజ చేసి, నైవేద్యము పెట్టి, హారతి పాడి, "పునరాగమనాయ చ" (మరల రండి) అని చెప్పి కదిలించుట. అనఁగా సాఁగనంపుట. ఇది 'ఆవాహన’ కు విపర్యయమన్నమాట;
బరాబరు, barAbaru
-n.
--O.K.; proper; equal;
--- బరాబరు చేయు = equate
--- వందిమాగదులు బరాబరులు పలికేరు = so and so spoke words of praise; used to praise kings by saying that they are equal to Gods;
బరివెంక, bariveMka
- n.
-- Siamese rough bush; khoi; toothbrush tree; [bot.] Streblus asper;
-- దీని ఆకులు బాగా గరుకుగా ఉండి బొమ్మలను నున్నగా పాలిష్ చేసేందుకు పనికివస్తాయనీ, అందుకని ఆ ఆకుల్ని Sandpaper Leaves అంటారు; ఏటికొప్పాక లో ఆ వృక్షాలను పెంచుకుంటే బాగుంటుంది;
-- Various parts of this plant are used in Ayurveda and other folk medicines for the treatment of different ailments such as filariasis, leprosy, toothache, diarrhea, dysentery and cancer;
బరితెగించు, baritegiMcu
-v. t.
--behave without decorum; to go beyond one’s limits of decency;
బరిషింత, bariShiMta
- n.
-- Lilac Bauhinia; Malabar Bauhinia; [bot.] Bauhinia malabarica Roxb. of the Fabaceae family;
బరుకు, baruku
-v. t.
--(1) scratch;
--(2) tear; lacerate;
బరువు, baruvu
-n.
--(1) weight; the force acting on a mass in a gravitational field. Two bodies with identical masses but in different gravitational fields will register different weights;
--(2) load;
--(3) tare;
బలం, balaM
-n.
--force;
--- gravitational force = గురుత్వాకర్షక బలం.
--- electromagnetic force = విద్యుదయస్కాంత బలం.
--- weak force = త్రాణిక బలం.
--- strong force = నిస్త్రాణిక బలం.
బలగం, balagaM
-n. pl.
--retinue; supporters;
బలపం, balapaM
-n.
--slate pencil;
బలపక్షం, balapakshaM
-n.
--partiality;partiality toward the stronger;
బల్లపరుపు, ballaparupu
-n.
--flat; flat as a table; two-dimensional;
బలి, bali
-n.
-- (1) a religious offering - typically in the form of food - made to gods; (lit.) బలి అంటే బలకరమైన ఆహారం. ఆలయాలలో రోజూ బలిపీఠాల దగ్గర బలి అన్నం సమర్పిస్తారు. ఆలయాలలో అన్ని దిక్కు లలోనూ బలిపీఠాలుంటాయి; బలి అనగానే జంతు బలి— అని పొరపాటు పడుతూ ఉంటాము; (2) a tribute paid to a king;
-- [Sans.] 'బల్యతే దీయతే దేవతాదిభ్యః' = దేవతలకు ఇచ్చునది. 'బల్యతే దీయతే రాజ్యే రాజగ్రాహ్యా భాగః' రాజ్యమునందు ఇవ్వబడునది. రాజు తీసుకొను పన్ను.
-- see also భూతబలి;
బస్తా, bastA
-n.
--(1) bale; sack; bundle;
--(2) a specific volumetric measure used for grains whether or not they come in bales or in boxes;
బసివి, basivi
-n.
--temple girl; a female child in a family dedicated in infancy for life-long service at a Shiva temple; as temple endowments dwindled, in these days these woman usually end up as prostitutes;
బస్కీలు, baskIlu
-n.
--pull-ups;
బస్తీ, bastI
-n.
--city;
బహిరంగం, bahiraMgaM
-n.
--public; open;
బహిరంగ సభ, bahiraMga sabha
-n.
--public meeting; open meeting;
బహుఫలకం, bahuphalakaM
-n.
--[math.] polyhedron; a solid geometrical object with several sides;
-- బహుముఖి;
బహుఫీనాల్, bahuphInAl
-n.
--[chem.] polyphenol;
బహుభర్తుత్వం, bahubhartutvaM
-n.
--polyandry; the practice of having several husbands at the same time;
బహుభాగి, bahubhAgi
-n.
--[chem.] polymer; a chemical with many monomers connected together;
బహుభార్యాత్వం, bahubhAryAtvaM
-n.
--Polygamy; the practice of having several wives at the same time;
బహుభుజి, bahubhuji
-n.
--[math.] polygon; a flat geometrical figure with several straight sides; the word is often used to refer to figures with more than four sides;
బహు దేవతారాధన, bahudEvatArAdhana
-n.
--Polytheism; the practice of worshipping several gods or deities;
బహురూపత, bahurUpata
-n.
--allotropy; typically used to refer to the existence of a chemical element in more than one form;
బహువచనం, bahuvacanaM
-n.
--(1) plural; the plural number;
--(2) respectful; addressing of an elder or a person in high esteem;
బహువిదీను, bahuvidInu
-n.
--[chem.] polyethylene; polyethene; polythane; a plastic widely used in making transparent sheets and bags;
బహువ్రీహి, bahuvrIhi
-n.
-- (1) an exocentric compound word; a figure of speech in which a compound word suggests a meaning which is not a combination of the meanings of the individual component words; an example in English is “hotdog” which is neither hot nor dog but something that is entirely different; అన్యపదప్రధానమైన సమాసము. ఉదా. ముక్కంటి;
-- (2) wealth;
-- (lit.) lots of rice grains; బహు = many; వ్రీహి = grain of rice;
బహుళం, bahuLaM
-n.
--(1) plentiful; abundant; frequent;
--(2) one that can happen in a variety of ways; in grammar, this means the rule in question may not apply, may optionally apply, or may always apply;
బ్రహ్మ, brahma
-adj.
--(1) huge; large; heavy-duty;
--(2) divine;
-n.
-- Lord Brahma, the creator of the Hindu trinity;
-- see also బ్రహ్మము;
బ్రహ్మకమలం, brahmakamalaM
-- n.
-- Queen of the night; [bot.] Epiphyllum oxypetalum; Saussurea Obvallata;
-- హిమాలయ పర్వత సానువుల్లో సముద్రమట్టానికి 4500 మీటర్ల పైన ఈ మొక్క కనిపిస్తుంది. దీనిలో ఎన్నో ఔషధ గుణాలున్నాయి, ముఖ్యంగా టిబెట్ లో ఇది ఒక ముఖ్యమైన మూలిక. ఇది యురోజెనిటల్ రుగ్మతలు, కాలేయ తిష్టలు, లైంగిక సంక్రమణ వ్యాధులు, ఎముక నొప్పులు, జలుబు, దగ్గుకు చికిత్స చేయడానికి ఉపయోగిస్తారు. ఇది చేదు రుచిని కలిగి ఉంటుంది. మొత్తం మొక్క ఔషధంగా ఉపయోగపడుతుంది. ఈ మొక్కలను ఎక్కువగా ఔషధాలలో వాడడం వల్ల, బ్రహ్మ కమలాలు అంతరించే ప్రమాదం లేకపోలేదు; దీనిని పారసీక భాషలో గుల్-ఎ-బకావళి అంటారుట!
బ్రహ్మగుప్త, brahmagupta
-n.
-A great Indian mathematician who lived in the 7th century A.D.
బ్రహ్మచారిణి, brahmacAriNi
-n. f.
--bachelorette; spinster; unmarried woman;
బ్రహ్మచింత, brahmaciMta
-n.
-- Cream of Tartar tree; Monkey-bread tree; This tree, a native of Africa, was introduced into India by the British and can be seen along roadside in Andhra and Telangana; [bot.] Adansonia digitata of the Bombacaceae family;
-- దీని ఆకులను కూరగా, పులుసుగా, పప్పుతో కలిపి వండుకుంటారు. పుల్లగా ఉండే ఈ ఆకుల కారణంగా ఈ చెట్టుకు ‘బ్రహ్మ ఆమ్లిక', ‘బ్రహ్మ చింత', ‘సీమ చింత' అనే పేర్లు వచ్చాయి. కొందరు దీనినే ‘బ్రహ్మమాలిక' అని కూడా అంటున్నారు.
-- ఈ వృక్షం ఆకులను వెచ్చజేసి ఆ గాయాలమీద కడతారు. జ్వర నివారిణి (Febrifuge) గానూ, స్రావాలను నిరోధించేది (Astringent) గానూ, చెమట పట్టించేది (Sudorific) గానూ, బలవర్ధక ఔషధం (Tonic) గానూ ఈ ఆకుల రసానికి పేరుంది. చెవి పోటుకూ, కళ్ళు వాచి నొప్పి పెడుతున్నప్పుడు ఈ ఆకుల పసరు పిండి పోస్తే ప్రయోజనం ఉంటుంది. శ్వాస సంబంధమైన, జీర్ణకోశ సంబంధమైన అవ్యవస్థలకు ఈ వృక్షం ఆకులు, పూల కషాయం బాగా పనిచేస్తుంది.
బ్రహ్మచెవుడు, brahmacevuDu
-n.
--deafness; excessive loss of hearing;
బ్రహ్మజెముడు, brahmajemuDu
-n.
--cactus;
బ్రహ్మజ్ఞానం, brahmajnaanaM
- n.
-- హిందూ బోధనల ప్రకారం, బ్రహ్మ జ్ఞానం అనేది ఆధ్యాత్మిక జ్ఞానోదయం, విముక్తి (మోక్షం) మరియు జనన మరణ చక్రం (సంసారం) ముగింపుకు దారితీసే అత్యున్నత జ్ఞానంగా పరిగణించబడుతుంది. ఇది ఒక వ్యక్తి యొక్క అవగాహనలో లోతైన పరివర్తనను తీసుకువస్తుందని చెప్పబడింది. ద్వంద్వత్వం యొక్క భ్రాంతిని విచ్ఛిన్నం చేస్తుంది. అన్నిటి ఉనికిలో గల అంతర్లీన ఐక్యత మరియు దైవత్వాన్ని బహిర్గతం చేస్తుంది.
బ్రహ్మదండి, brahmadaMDi
- n.
-- (1) Cultivated Liquorice; Sweetwood; [bot.] Argemone mexicana; Glycyrrhiza glabra;
-- Mexican poppy; yellow thistle; prickly poppy; [bot.] Argemone mexicana; a prickly annual shrub; leaf juice is used for skin diseases;
-- బలురక్కెస; [Hin.] Bharbhar;
బ్రహ్మద్వారాలు, brahmadvArAlu
-n. pl.
--(lit.) the gates of the Brahman; according to Hindu belief, there are eleven gates of the Brahman: two eyes, two nostrils, one mouth, two evacuation organs, the navel, and the opening at the top of the head, called "Brahma randhra," the fontanelle; In fact, this accounting is only correct for men; in women, the genital opening is distinctly different from the urinal opening;
బ్రహ్మ పదార్థం, brahma padArdhaM
-n.
--Supreme Reality; Universal Self; The Truth; Cosmic Self; the constant Universal Principle; Unchanging Reality;
బ్రహ్మమండూకి, brahmamaMDUki
-n.
--Indian pennywort; [bot.] Centella asiatica;
-- This wild creeper is found throughout India and has many medicinal properties;
బ్రహ్మము, brahmamu
- n.
-- Supreme Reality; The Truth; Universal Self; Cosmic Self; the constant Universal Principle; Unchanging Reality; What is to be known; Everything we perceive with our senses is made out of బ్రహ్మమ;
-- ఈ జగత్తుకు బ్రహ్మము కంటే వేరుగా విలక్షణమైన ఉనికి లేదు; సత్, చిత్, ఆనందముల స్వరూపము; సర్వవ్యాపకత్వము కలది;
బ్రహ్మ ముహూర్తం, brahma muhoortaM
- n.
-- ఒక ముహూర్తం అంటే రెండు ఘడియల సమయం. ఒక ఘడియ అంటే 24 నిమిషాలు. అంటే ముహూర్తం అంటే 48 నిమిషాలన్నమాట. సూర్యోదయానికి ముందు 30 నిమిషాల పాటు ఉండే కాలాన్ని సంధ్యాకాలం అంటారు. ఈ సంధ్యాకాలానికి ముందు 30 నిమిషాలను ఉషోదయం అంటారు. దానికి ముందు ఉండే 48 నిమిషాల సమయాన్నే బ్రహ్మముహూర్తం అంటారు. అంటే సూర్యోదయానికి దాదాపుగా 2-3 గంటల ముందు సమయాన్ని బ్రహ్మమూహూర్తంగా చెప్పుకోవచ్చు;
బ్రహ్మరంధ్రం. brahmaraMdhraM
-n.
--sagittal suture; the soft spot on the top of an infant's head;
బ్రహ్మరాక్షసి, brahmarAkshasi
-n.
--(1) big fiend;
--(2) a spirit formed after the death of a Brahmin scholar who did not teach his knowledge to others in his lifetime;
-- ద్విజనిశాచరుడు; బ్రాహ్మణుడిని బ్రహ్మ అని కూడా వ్యవహరిస్తూ వుంటారు కాబట్టి ‘బ్రహ్మ రాక్షసుడు’ అనగా తన ధర్మానికి విరుద్ధంగా నడిచి రాక్షసునిగా మారిన బ్రాహ్మణుడు అని అర్థం;
--(3) giant aloe; [bot.] Fourcroy cantala; బ్రహ్మజెముడు; బ్రహ్మరాకాసి చెట్టు;
బాజాలు, bAjAlu
-n. pl.
--drums and trumpets; band;
బాట, bATa
-n.
--path; way; road; track;
బాటసారి, bATasAri
-n.
--wayfarer; traveler; one who is traveling along a road;
బాడవ, bADava %e2t
-n.
--land suitable for cultivation every year; (2) low-lying land; swampy land; bog;
--- బాడవ పొలం అంటే వాకపొలం, పల్లపు పొలం, ఏటి ఒడ్డున ఉండే కారణంగా ఎప్పుడూ తేమగా ఉండే భూమి (మాగాణి పొలం);
--- (ant.) ఈడవ;
బాణామతి, bANAmati
- n.
-- a black magic targeting a whole community;
-- బాణామతి ఒక క్షుద్ర విద్య; చేతబడి ఒక మనిషికి కీడు చెయ్యడానికి చేస్తే బాణామతి తో మొత్తం ఊరంతటికి కీడు చెయ్యడానికి చేస్తారు; ఇది ఒక రకమైన మూఢ నమ్మకము;
-- see also చేతబడి;
బాణీ, bANI
-n.
--pattern; style; trend;
బాతాఖానీ, bAtAkhAnI
-n.
--banter; chit-chat; small talk to spend time; excessive talk;
బాతు, bAtu
-n.
--duck; m. drake; a tribe is group of ducks; (rel.) a goose is a duck-like bird with a bigger body and longer neck; a goose can fly long distances;
బాదరబందీ, bAdarabaMdI
-n.
--botheration;
-- (ety.) ‘బారా బందీ’ పన్నెండు బొందె ముడులు వేసిన అంగీ; నవాబుల కాలంలో (బహుశా గోలకొండ నవాబుల కాలం కావచ్చు) ఒక ప్రత్యేకమైన శైలిలో ఉడుపులు ధరించి దర్బారుకో/కార్యాలయానికో వెళ్ళాల్సినపుడు లేక కార్యార్థమై ఏ ముఖ్యవ్యక్తినో కలవాల్సిన అవసరం కలిగినపుడు ఈ మాట తెలుగులో ప్రవేశించి ఉండచ్చు … మామూలు కుర్తా /లాల్చీ కాదు ఇది. దాదాపు మోకాలిని దాటి కిందకి వచ్చే గల్లాబందు పై ఉడుపు. ఇందులో పై నుండి కిందికి పన్నెండు వరసల కాజాలు… అందునా పన్నెండు వరసలతాళ్ళు;
--it is a coincidence that this can also be interpreted as 'imprisoned by botheration' which also makes sense;
బాదు, bAdu
-v. t.
--beat; bombard; blow; strike;
బాధ, bAdha
-n.
--pain;
బాధ్యత, bAdhyata
-n.
--responsibility;
బాన, bAna
-n.
--large vessel;
బానిస, bAnisa
-n.
--slave; servant;
బానిసత్వం, bAnisatvaM
-n.
--slavery; servitude;
బాపతు, bApatu
-n.
--kind; type; variety; sort;
బాపన గద్ద, bApana gadda,
- n.
-- the Brahminy kite; [bio.] Haliastur indus;
-- A medium-sized raptor with a rounded tail unlike other kites;
బాబు, bAbu
- n.
-- (1) father's younger brother;
-- (2) respectful person; venerated person;
-- (3) a male child;
బార, bAra
-n.
--a measure of length equal to the span from the tip of the shoulder joint to the tip of the middle finger of the arm; 1 బార = 2 మూరలు;
బారకి, bAraki
-n.
--[bot.] Adiantum lunulatum;
బారకాసులు, bArakAsulu
-n.
--barracks;
బారసాల, bArasAla
- n.
-- ceremony of giving gifts to a new baby and the mother, usually on the 12th day or thereabouts;
-- (ety.) ఇది మరాఠీ బారసా (ద్వాదశ = 12వ రోజు) నుండి వచ్చింది; మనకూ మాహారాష్ట్రీయులకూ, శాతవాహనుల కాలంనుంచీ, గాథాసప్తసతి కూర్చిన కాలం నాటి నుంచీ సంబంధం ఉంది కదా!
-- (ety 2) బారసాల ఒక అచ్చ తెలుఁగు మాట. దీనికి సంబంధించిన మరొక మాట - బాలింత. ఈ రెండు మాటలకు మూలమైన మాట 'పాలు'. బారసాల వాస్తవముగా 'పాలసారె'. చూలాలికి వివిధ దశలలో వివిధమైన వేఁడుకలున్నవి. సీమంతము మొ౹౹ వాటిలో పాలసారె ఒకటి. క్రొత్త తల్లికి పాలు వచ్చిన సందర్భముగా పాల సారె. ఈ వేడుకకు గల పాల ప్రస్తావన వలన కాలక్రమములో స్త్రీలకు సిగ్గు కలిగి దీనిని బాలసారెగా 'బాలునికి' సంబంధించినదిగా మార్పు చేయడమైనది. పాలసారె అంటే పాలు వచ్చిన సందర్భముగా ఇచ్చు కానుకలు;
బాష్పశీల వాయువు, bAshpaSIla vAyuvu
-n.
--volatile gas; (lit.) having the property of volatality;
బాష్పిక, bAshpika
-n.
--asafetida tree;
బాష్పీభవనం, bAshpIbhavanaM
-n.
--evaporation;
బాహ్య, bAhya
-adj.
--outer; external; exterior;
బాహ్యప్రకోష్ఠిక, bAhyaprakOshTika
-n.
--radius; name of one of the two bones in the forearm;
బాహ్యావరణం, bAhyAvaraNaM
-n.
--[phy.] exosphere;
బాహుబలం, bAhubalaM
-n.
--(1) strength of the arms;
--(2) [chem.] valency;
బాహుమూలం, bAhumUIaM
-n.
--arm-pit; చంక;
బాహుశిరం, bAhuSiraM
-n.
--shoulder; (lit.) the head of the arm;
బాహుళ్యం, bAhuLyaM
- n.
-- a majority;
బ్రాహ్మణుడు, brAhmanuDu
- n.
-- (1) brahmin; a person belonging to the Brahmin "varNa" (caste) in the Hindu social system;
-- (2) brahmin; a person who attained transcendental enlightenment, regardless of the "varNa" at birth; everyone is Sudra by birth; they become "dvija" (twice-born) by performing a religious ritual; by learning the Vedas they become a "Vipra"; by transcendental enlightenment they become a Brahmana.
🌷ముని
అరిషడ్వర్గములను, ఇంద్రియములను, జయించినవాడు. వస్తుసంపదలపై మోహము లేనివాడు. మౌనియై సమాధి స్థితి పొందినవాడు.
%బిం - biM, బి - bi, బీ - bI
బింకం, biMkaM
-n.
--stiffness; pride;
బింబము, biMbamu
- n.
-- (1) the round shape of heavenly bodies like the sun or moon; (2) the lower lip'
బిందువు, biMduvu
-n.
--(1) [math.] point;
--(2) dot; period; full stop;
--(3) a small circle or cipher to represent the letters ణ, న, ము; పూర్ణానుస్వారం;
--(4) a drop; drop of water;
---సమీప బిందువు = perigee.
---దూర బిందువు = apogee.
బిందుసేద్యం, biMdusEdyaM
-n.
--drip irrigation;
బిందె, biMde
-n.
--a metal pot, usually to hold water;
బింబం, biMbaM
-n.
--disc; (esp.) full disc of the sun or moon; image;
బిక్కుబిక్కుమను, bikkubikkumanu
-v. i.
--feel scared;
బిగపట్టు, bigapaTTu
-v. t.
--to hold; hold back; withhold;
బిగ్గరగా, biggaragA
-adv.
--loudly;
బిగించు, bigiMcu
-v. t.
--tighten;
బిగువైన, biguvaina
-adj.
--tight;
బిచ్చం, biccaM
-n.
--alms;
బిచ్చగాడు, biccagADu
-n. m.
--beggar;
బిడ్డ, biDDa
-n.
--child; kid; baby; infant;
బిడాయించు, biDAyiMcu
-v. t.
--shut tight; cover;
బిడారు, biDAru
-n.
--a group of camels with their riders;
-- బిడారం;
బితుకుబితుకుమను, bitukubitukumanu
-v. i.
--feel scary; feel apprehensive; anxious;
బినామీ, binAmI
- adj.
-- the illegal practice of putting someone else's name on registration papers to bypass a law or to avoid taxes or payments;
-- బే - నామీ (అసలు మనిషి పేరు కాకుండా, ఇంకొకరి పేరు పై)
బిరడా, biraDA
-n.
--stopper; plug; cork; cork used to close a bottle;
---చెవులు బిరడాలు పడిపోతున్నాయి = ears are getting plugged.
--- బిర్రు + అడ = బిరడా = బిగించే పనిముట్టు;
బిరబిర, birabira
-adj.
--onomatopoeia for fast and rustling motion;
బిరుదు, birudu
-n.
--title; a title given in recognition of some accomplishment;
బిరుసు, birusu
-adj.
--rough; not soft and tender; hard; firm to bite; al dente;
---తలబిరుసుతనం = headstrongness.
బిర్రు, birru
-n.
--uptight; tense;
బిలం, bilaM
-n.
--tunnel; hole; cave; any opening with only one entrace;
బిలింబి కాయలు, biliMbi kAyalu
- n.
-- పులుసు కాయలు; [bot.] Averrhoa bilimbi;
-- రాచ ఉసిరి చెట్టుకి, స్టార్ ఫ్రూట్ చెట్టు (కరంబోలా- Carambola) కి దగ్గర బంధువు అనదగిన ఈ చెట్లు అందరి పెరటి దొడ్లలో పెంచేవారట. అప్పట్లో అందరూ ఈ పుల్లటి కాయల్ని కూరలలో వాడుకునేవారట. ప్రస్తుతం ఈ చెట్లు అరుదుగా మాత్రమే కనిపిస్తున్నాయి.
బిల్లు, billu
-n.
--a timber tree; the Indian satinwood tree whose wood resembles the box wood; [bot.] Swietania chloroxylon;
బిళ్ల, biLla
-adj.
--flat;
---బిళ్లగోచీ = a style of wearing a dhoti or sari with a flat-pleated back.
---బిళ్లపెంకు = flat tile.
---బిళ్లబంట్రోత్తు = peon who wears a badge; a peon reporting to a government officer.
-n.
--(1) tablet;
--(2) coin;
--(3) hard candy drop;
--(4) badge;
బిళ్లగన్నేరు, biLlagannEru
-n.
--Jalap plant; Periwinkle; [bot.] Catharanthus roseus of the Apocynaceae family; Vinca rosea of the Catharanthus family;
-- the drug Vincistrene, extracted from its roots, is being investigated for its medicinal values;
-- ఈ మొక్కలలోని ఆకులు, పూలు, వేర్లు మొదలైన అన్ని భాగాలలో చాలా ఎక్కువగా ఉండే ఆల్కలాయిడ్స్ వైద్యపరంగా ఎంతో విలువైనవి. విన్ బ్లాస్టిన్ (Vinblastine), విన్ క్రిస్టిన్ (Vincristine), ల్యూరోసైడిన్ (Leurosidine), ల్యూరోసైన్ (Leurosine) వంటి ఆల్కలాయిడ్స్ కాన్సర్ నివారణకు అద్భుతంగా పనిచేస్తాయని పరిశోధనలలో తేలింది. ల్యుకేమియా (Leukaemia) కూ, హాడ్కిన్స్ డిసీజ్ (Hodgkin's disease), విల్మ్స్ ట్యూమర్ (Wilms' Tumour), న్యూరోబ్లాస్టోమా (Neuroblastoma) వంటి వాటికి ఈ ఆల్కలాయిడ్స్ దివ్యౌషధాలుగా పనిచేస్తాయని వైద్య పరిశోధనలలో తేలింది.
బీజం, bIjaM
-n.
--(1) seed;(2) semen; (3) root of an equation; (4) essential part;
బీజగణితం, bIjagaNitaM
-n.
--algebra;
బీజాశయం, bIASayaM
-n.
--gonad;
బీజాక్షరం, bIjAkSharaM
- n.
-- the essential syllable in a sacred mantra, the absence of which would render the word into an antonym;
--- నమశ్సివాయ = నమ + శివాయ means "I salute the auspicious energy". If the syllable మ is removed న + శివాయ means "not auspicious"
బీట, bITa
-n.
--crack; fissure; chink;
బీటుదుంప, bITuduMpa
-n.
--beet root; sugar beet;
బీడీ, bIDI
-n.
--beedi; a small cigar-like smoking item in which tobacco is wrapped in a beedi leaf (leaf of coromandel ebony);
బీడీ ఆకు, bIDI ఆకు
-n.
--beedi leaf; leaf of ebony or coromandel ebony; tobacco rolled in these leaves is a popular as native cigarettes among villagers; [bot.] Diospyros melanoxylon;
-- తుమికి; తునికి చెట్టు;
బీడు, bIDu
-n.
--(1) ground; meadow; field;
--(2) waste; inferior; low; second rate;
--(3) zinc filings used in fireworks;
--(4) any scrap metal;
---బంతుల బీడు = play ground.
---బీడుది నాకెందుకు = I do not want the inferior one.
బుజ్జగించు, bujjagiMcu
-v. t.
--lull; pacify; console; caress;
బుట్ట, buTTa
-n.
--basket; typically made out of tightly woven palm leaf strips or flat bamboo strips; (rel.) సజ్జ = a basket with loosely woven wooden strips or twigs;
---వాడు బుట్టలో పడ్డాడు = [idiom] he got duped; he fell victim to a ploy.
బుడగ, buDaga
-n.
--bubble; balloon;
బుడమ, buDama
-n.
--(1) short round cucumber; [bot.] Cucumis pubescense; Bryonia callosa; (2) [bot.] Physalis minima Linn.; the juice of this is used as a remedy for ear-ache;
బుడమకాయ, buDamakAya
-n.
--(1) [idiom] short fellow; బుడంకాయ;
-- (2) [bot.] Bryonica callosa;Cucumis utilissinus of Cucurbitaceae family
--- ఇది దొండ, ఆనప, గుమ్మడి జాతికి చెందిన ఒక రకం దోసకాయ;
--- రకాలు: కూతురు బుడమ; కోడి బుడమ; వెర్రి పుచ్చకాయ;
బుడ్డ, buDDa
-adj.
--short; dwarf; బుడమ;
-n.
--hydrocele; a collection of fluids in the scrotum;
బుడితగుల్ల, buDitagulla
-n.
--arc shell; [bio.] Anadara granosa of the Arcidae family;
బుడిపెలు, buDipelu
- n.
-- [bot.] tubercles; little projections on a fruit or stem of a plant;
బుడ్డి, buDDi
-n.
--(1) bottle; vial; bottle with a narrow mouth;
--(2) slang for a alcohol habit;
---సారాబుడ్డి = wine bottle.
---సిరాబుడ్డి = ink bottle.
---వాడు బుడ్డి వేస్తున్నాడు = he is drinking (alcoholic beverage).
బుడ్డిదీపం, buDDidIpaM
-n.
--(1) alcohol lamp; spirit lamp;
--(2) a small lamp;
బుడ్డోడు, buDDoDu
-n.
--small boy; young fellow;
బుద్బుదం, budbudaM
-n.
--water bubble;
బుద్బుదప్రాయం, budbudaprAyaM
-n.
--transitory; fleeting; (lit.) like a water bubble;
బుధగ్రహం, budhagrahaM
-n.
--Mercury; a planet in the Solar system;
బుద్ధి, buddhi
-n.
--cleverness; intellect; the faculty of mind that gives assurance; see also చిత్తం;
---కుశాగ్ర బుద్ధి = razor sharp intellect; (lit.) an intellect as sharp as the blade of కుశ grass.
బుర్ర, burra
-n.
--(1) head;
--(2) the stone inside a palm fruit; usually there are three stones in each palmyrah palm fruit;
బుర్రగుజ్జు, burragujju
-n.
--the pulp inside the stone of a palm fruit;
-- తాటికాయలు కోయకుండా చెట్టుకే వదిలేస్తే పండిన తరువాత ముంజలు ముదిరి గట్టి టెంకలుగా మారుతాయి. వాటిని భూమిలో పాతితే కొన్నిరోజుల తరువాత వాటినుంచి వేరు (అదే తేగ అవుతుంది) వస్తుంది. అలాగే వదలి వేస్తే ఆ వేరు తాటి చెట్టు అవుతుంది. తేగలు కొంత పక్వానికి వచ్చిన తరువాత భూమిలో నంచి వాటిని తవ్వి, టెంకలు పగల గొట్టినప్పుడు టెంకల లోపల ఉన్న లేత కొబ్బరి లాంటి పదార్థమే బుర్రగుజ్జు. తేగ బలమయ్యే కొద్ది బుర్రగుంజు తగ్గుతుంది. తేగ మధ్యలో వివిధ పొరలతో కూడిన మెత్తని పుల్ల లాంటిది ఉంటుంది దాన్ని చందమామ అంటారు. దాని చివరన మెత్తగా ఉండి చాల తీయగా ఉంటుంది. తేగని భూమి నుంచి తీయకుండా ఉంచి ఉంటే ఈ చందమామే తాటి ఆకు చిగురు అవుతుంది
బురుజు, buruju
-n.
--tower; lookout bastion;
---కోట బురుజు = tower of a fort; lookout of a fortification.
---నీటి బురుజు = water tower.
---విమానాశ్రయపు బురుజు = airport tower.
బుల్ బుల్, bul^-bul^
-n.
--(1) bulbul;
--(2) పిగిలిపిట్ట లాంటి పక్షి;
బుల్లి, bulli
-adj.
--small; tiny;
బుల్లెమ్మ, bullemma
-n.
--girl; a small girl; lass;
బుల్లోడు, bullOdu
-n.
--boy; a small boy; lad;
బువ్వ, buvva
-n.
--baby language for food; cooked rice;
బువ్వంబంతి, buvvaMbaMti
-n.
--feast at a wedding, often involving singing and poking fun at each other;
బుస, busa
-n.
--hiss; hiss of a snake;
బుసబుస, busabusa
-n.
--onomatopoeia for the sound of effervescence;
బ్రుంగుడుపడు, bruMguDupaDu
- v. i.
-- fell out of use; went into the background; get destroyed;
బూకరించు, bUkariMcu
-v. t.
--bluff;
బూచాడు, bUcADu
-n.
--(1) same as బూచి;
--(2) ghost;
బూచి, bUci
-n.
--(1) bad man; a term used primarily to scare children as a means of disciplining them;
-- (ety.) believed to be an adaptation of the French General Bussy who assisted the Vijayanagara king in a skirmish against the Bobbili king in which the former prevailed;
--(2) ghost;
బూడిదగుమ్మడి, bUDidagummaDi
-n.
--ash gourd; white gourd; white gourd melon; ash melon; wax gourd; [bot.] Benincasa cerifera; Benincasa hispida of the Cucurbitaceae family; (note) In Latin ceriferus means "with wax" and hispidus means "with rough hair; Benincasa is the name of a scientist who lived in Pisa, Italy;
---[Sans.] శ్వేత కూష్మాండః; కూష్మాండః; కకుభాండ; పుష్యఫలం;
బూడిదతెగులు, bUDidategulu
-n.
--mold; mildew;
బూతపిల్లి, bUtapilli
-n.
--civet cat; a cat-like fish-eating animal of Africa, India and Malaysia,
బూతి, bUti
adj.
-- బూయి (యోని) కి సంబంధించినది;
బూతి మాట, bUti mATa
- n.
-- స్త్రీగుహ్యమునకు సంబంధించిన శబ్దము;
బూరుగు దూది, bUrugu dUdi
-n.
--(1) silk cotton; an inferior variety of kapok; cotton-like material inside the fruits of Bombax ceiba; or Ciba pentandra;
--(2) kapok; Cochlospermum gillivraei;
బూర్జువా, bUrjuvA
-n.
--bourgeois; a person of middle class mentality;
బెంగుళూరు వంకాయ, beMguLUrU vaMkAya
-n.
--chayote squash;
బెంగుళూరు మిరప, beMguLUrU mirapa
-n.
--capsicum;
--బుట్ట మిరప; బొండు మిరప;
బెండకాయ, beMDakAya
-n.
--okra; gumbo; lady's finger; [bot.] Hibiscus longifolius; Hibiscus esculentus; Abelmoschus esculentus of the Malvaceae family;
--- [note]. In Greek "moschos" means fragrance and Abel refers to Dr. Clarke Abel (1780-1826), physician of Lord Amherst, Governor General of India. The phrase "esculentus" tells that this is edible. Thus the scientific name means Abel's fragrant edible.
--- also known as ఎద్దునాలుక చెట్టు;
---కస్తూరి బెండ;
--- [Sans.] భేండా, భేండీ; భిండక; భిణాదక;
బెండు, beMDu
-n.
--cork; pith; [bot.] Aeschynomene indica; Aeschynomene aspera;
---జీలుగుబెండు = cork made out of pith.
బెండుచాప, beMDucApa
-n.
--[chem.] linoleum; a plastic sheet used to cover floors;
బెందడి, beMdaDi
-n.
--soft mud; (esp.) mud used as a cement in building construction;
బెకబెక, bekabeka
-adj.
--onomatopoeia for the croaking of frogs;
బెడద మొక్కలు, beDada mokkalu
- n. ph.
-- invasive plants;
బెడిసికొట్టు, beDisikoTTu
-v. i.
--backfire;
బెత్తం, bettaM
-n.
--rattan; [bot.] Calamus Rotang; cane; stick; thin bamboo rod;
-- (rel.) లాఠీ = a thick wooden rod with a metal tip;
---బెత్తాన్ని బొత్తిగా వాడకపోతే పిల్లాడు పూర్తిగా పాడయిపోతాడు = spare the rod and spoil the child.
బెత్త, betta
-n.
--a measure of length equal to the width of 4 fingers; 3 అంగుళాలు; 7.62 సెంటీమీటర్లు; same as బెత్తెడు;
-- see also జాన, మూర;
బెబ్బులి, bebbuli
-n.
--tiger;
బెరడు, beraDu
-n.
--bark; dry surface layer of a tree trunk;
బెర్తు, bertu
-n.
--(1) berth; a full-length bench for sleeping in a railway compartment;
--(2) mooring place for a ship in a harbor;
బెల్లం, bellaM
-n.
--(1)jaggery; dark, crude, raw sugar;
--(2) penis; membrum virile, as applied to children only;
---చెరకుబెల్లం = jaggery; made from the juice of sugar cane.
---తాటిబెల్లం = gur; made from the juice of East Indian palm tree fruits; గుడం.
బెల్లమాకు, bellamAku
-n.
--a native of S. America and naturalized to India; fresh leaves are chewed to relieve toothache; crushed leaves stop bleeding; [bot.] Tridax procumbens Linn.;
బెల్లించు, belliMcu
-n.
--coax; cajole; wheedle;
బ్రెయిల్, breyil
-n.
--Braille; a script of raised dots on paper to help blind people read; named after Louis Braille, its inventor;
బేరీజు, bErIju
-n.
--tally;
---లాభనష్టములు బేరీజు వేసికో = tally the profits and losses.
బేవార్సు, bEvArsu
-n.
--unclaimed; in the absence of the owner; free;
-- ఊరికినే, పనీపాటా లేకుండా తిరిగే; బాదరబందీ లేకుండా;
--(ety.) బే అనేది పర్షియన్ లో "లేని, లేమి, కాని" వంటి అర్థాలలో వాడతారు. వారిస్ అనేది అరబిక్ లో వారసుడు. "బే- వారీస్" అంటే పిల్లలు లేని వాడు అని అర్థం.
బేషరుతుగా, bEsharatugA
-adv.
--unconditionally;
బేసబబు, bEsababu
-adj.
--unreasonable; improper; not right;
బేసి, bEsi
-n.
--odd; (ant.) సరి;
బేస్తు, bEstu
-n.
-- marginal victory in a card game;
--కుందేలు = less than marginal victory in a card game;
--ఆట = more than marginal victory in a card game;
బైట, baiTa
-n.
--outside;
బైతు, baiTu
-n.
--country bumpkin;
బైరాగి, bairAgi
-n.
--hermit; religious mendicant; altered form of విరాగి;
బైలు, bailu
-n.
--an open field;
బైలుదేరు,
-v. i.
--start; begin a journey;
బైలుపరచు, bailuparacu
-v. t.
--expose;
%బొం - boM, బొ - bo, బో - bO, బౌ - bau
బొంకు, boMku
-n.
--lie; fib; untrue;
బొంగరం, boMgaraM
-n.
--top; a spinning toy; a gyrator;
బొంతజెముడు, boMtajemuDu
-n.
-- antique spurge; a large, bushy shrub; [bot.] Euphorbia antiquorum;
బొంతటేకు, boMtEku
-n.
-- Kath Sagon; Desi Sagon; Karen Wood Tree; [bot.] Haplophragma adenophyllum of the Bignoniaceae family; Bignonia adenophylla;
బొంద, boMda
-n.
-- (1) hole; hole in the ground; pit; grave;
-- (2) channel for water;
-- (3) small palm or date tree;
-- This word is often used as a rebuke, but it is not recommended because it refers to the act of burying the dead;
బొంది, boMdi
-n.
--physical body; mortal coil;
బొందు, boMdu
- n.
-- a thin strap or cord, usually made of folded cloth, used to tie and support a garment around the waist; a skein, a bundle of fibres or thread;
బొంబాయి, boMbAyi
-n.
--(1) faucet; tap; water tube;
--(2) hand pump to pull any liquid from a barrel, especially kerosine;;
--(3) Telugu name for the city of Bombay;
బొక్క, bokka
-n.
--(1) hole;
--(2) jail;
--(3) loss in a business transaction;
బొక్కసం, bokkasaM
-n.
--treasury;
బొక్కు, bokku
-v. i.
--gobble up; eat greedily with a mouthful;
బొగడ, bogaDa
-n.
-- a flowering tree widely found in India; [bot.] Mimusops elengi;
-- చిరు తీపి, ఎక్కువ వగరు వుండే బొగడ పండ్లు నోటి ఆరోగ్యానికి, ముఖ్యంగా చిగుళ్ళకు చాలా మంచివి. ఈ చెట్టు పుల్లలను వేప పుల్లలలాగే పళ్ళు తోముకోడానికి వాడవచ్చు - నోటి దుర్వాసన పోవడం, చిగుళ్ళ ఆరోగ్యం పెరగడం జరుగుతుంది;
బొగడబంతి, bogaDabaMti
-n.
-- gomphrena; [bot.] Gomphernia globosa;
-- బొగడబంతి మొక్కకు పువ్వులే వుంటాయి. ఇది అందానికి ఆహ్లాదానికి పెంచుకొనే మొక్క. చెట్టు కాదు. కాయలు కాయవు. Globe amaranth అని పిలువబడే ఈ మొక్క తోటకూర జాతికి చెందిన మొక్క. ఇది అమెరికా నుండి మన దేశం వచ్చిందట. దీనికి కూడా ఆరోగ్యపరమైన ఉపయోగాలున్నాయని అమెరికా వారే చెప్పారు.
బొటబొట, boTaboTa
-adj.
--onomatopoeia for trickling or dripping flow;
---రక్తం బొటబొట కారింది = the blood trickled.
---కన్నీరు బొటబొట కారింది = the tears trickled.
బొటనవేలు, boTanavElu
-n.
--(1) thumb;
--(2) big toe;
బొట్టకడపచెట్టు, boTTakaDapaceTTu
-n.
--[bot.] Nauclea parvifolia; Mitragyna parvifolia of the Rubiaceae family;
-- Its leaves alleviate pain and swelling, and are used for better healing from wounds and ulcers. Its stem bark is used in treatment of biliousness and muscular pains;
బొట్టు, boTTu
-n.
--(1) the dot on the forehead of Hindus;
--(2) drop;
బొడిపె, boDipe
-n.
--bud-like projection on the skin or tongue;
బొడ్డు, boDDu
-n.
--navel; umbilicus;
బొడ్డు తాడు, boDDu tADu
-n.
--umbilical cord;
బొడ్డు నారింజ, boDDu nAriMja
-n.
--navel orange; a sweet, seedless orange with a structure resembling a navel;
బొడ్డుమల్లె, boDDu malle
-n.
--double jasmine; Arabian jasmine; [bot.] Jasminum sambac; same as బొంతమల్లె;
బొడ్డూడనివాడు, boDDUDanivADu
-n.
--[idiom] infant; kid; child, any person who acts like a child; (lit.) a person whose umbilical cord has not yet dropped;
బొత్తాం, bottAM
-n.
--button;
బొత్తిగా, bottigA
-adv.
--entirely, absolutely;
బొద్దింక, boddiMka
-n.
--roach; cockroach; [bio.] Blatta orientalis; Blatta Americana;
-- an insect belonging to the order Orthoptera; తిన్నని రెక్కలు గల కీటకం;
బొద్ది, boddi
-n.
--[bot.] Macaranga roxburghii; Macaranga peltata of the Euphorbiaceae family;
-- the major use of Macaranga peltata is for making wooden pencils and in the plywood industry
బొద్దు, boddu
-adj.
--(1) chubby; plump; fat; stout;
--(2) sturdy;
--(3) thick;
--(4) block as in "block lettering"
బొప్పాయి, బొబ్బాసి, boppAyi, bobbAsi
-n.
--papaya; [bot.] Carica papaya of the Caricaceae family; this S. American plant was brought to India in the seventeenth century;
--కొండ బొప్పాయి = [bot.] Carica pubescens; grows in the Nilgiris;
బొప్పి, boppi
-n.
--bump; contusion; swelling;
బొబ్బ, bobba
-n.
--(1) yell; scream; roar; loud cry;
--(2) blister; bulla;
--(3) child language for water;
బోడమామిడి, bODamAmiDi
-n.
-- cluster fig; udumbara tree; [bot.] Ficus glomerata;
-- According to the Shatapatha Brahmana, the Audumbara tree was created from the force of Indra; From his hair his thought flowed, and became millet; from his skin his honour flowed, and became the aśvattha tree (ficus religiosa); from his flesh his force flowed, and became the udumbara tree (ficus glomerata); from his bones his sweet drink flowed, and became the nyagrodha tree (ficus indica); from his marrow his drink, the Soma juice, flowed, and became rice: in this way his energies, or vital powers, went from him;
బోడి, bODi
-adj.
--(1) barren; empty;
--(2) hairless; esp. when the hair is shaven off rather than bald;
---బోడిగుండు = hairless scalp; clean-shaven head.
---బోడిపలక = slate without a frame.
---బోడిమెట్ట = treeless hillock.
---బోడికబురు = empty message.
బోణీ, bONI
-n.
--first transaction in a day's business;
బోదకాలు, bOdakAlu
-n.
--filarial leg; filariasis; elephantiasis; a parasitic disease endemic to eastern part of India;
బోదె, bode
-n.
--stem; particularly stem of a plant like banana plant;
బోధ, bOdha
-n.
--teaching; indoctrination;
బోధపడు, bOdhapaDu
-n.
--understand; comprehend;
బోధించు, bOdhiMcu
-v. t.
--teach; indoctrinate;
బోధిసత్వుడు, bOdhisatvuDu
- n.
-- బోధ సత్తు గా కలవాడు బోధిసత్వుడు. కష్టసుఖాలకి, జీవన్మరణాలకి గల కారణం బోధపడినవాడు. సృష్టి రహస్యం తెలిసినవాడు. జీవిత పరమార్థం గ్రహించిన వాడు. జీవాత్మ, పరమాత్మ ఒకటే అని అనుభవైకవేద్యంగా జీర్ణించుకున్న వాడు. తనలో ఇతరులని, ఇతరులలో తనని చూసుకోగలిగినవాడు. పరమపదం చేరిన వాడు బుద్ధుడు. పరమపదం ద్వారానికి చేరుకుని, తాళంచెవి చేతిలో ఉన్నా తాళం తీయటానికి సమయం కావాలి అని నిర్ణయించుకుని సహానుభూతితో తోటి ప్రయాణీకుల కోసం వేచి ఉన్న వ్యక్తి బోధిసత్వుడు.
-- బోధిసత్వుని స్త్రీభాగం డాకిని. తార. డాకిని శక్తి స్వరూపిణి. ఆకాశ రూపిణి. ఊర్ధ్వ సంచారిణి. బోధిసత్వునికి బుద్ధత్వానికి గల అంతరం. బోధిసత్వుని బుద్ధుడికి చేర్చడానికి ఏకైక సాధనం.
బోయ్‍కాట్‍, bOykAT^
-n.
--boycott; to collectively refrain from buying a product or using a service as an act of protest; named after Capt. Charles C. Boycott;
బోయా, bOyA
-n.
--buoy; a floating ball or drum used as a marker in harbors and waterways;
బోర, bOra
-n.
--chest; thorax;
---బోర విరుచుకుని నడుస్తున్నాడు = he is proud and arrogant; (lit.) he is walking with an uplifted chest.
బోర్లా, bOrIA
-adj.
--prone; up-side down; topsy-turvey; face downward;
బోర్లాపడు, bOrlApaDu
-v. i.
--fall face down; capsize;
బోరు, bOru
-n.
--bore; tedium;
బోరుకొట్టు, bOrukoTTu
-v. i.
--to be boring;
బోల్తాపడు, bOltApaDu
-v. i.
--fall prey to; get cheated;
బోర్లించు, bOrliMcu
-v. t.
--invert; put face down; put a vessel or a dish face down;
బోలు, bOlu
-adj.
--hollow;
బోసి, bOsi
-adj.
--(1)naked; blank; empty;
--(2) toothless;
---బోసి మెడ = a neck without any ornament.
---బోసి మొహం = blank face.
---బోసి నోరు = mouth without teeth.
భంగం, bhaMgaM
-n.
--(1) breakage; disruption;
--(2) interruption;
---అస్థి భంగం = breaking of the bones
---శృంగ భంగం = removing the horns; [idiom] to cut one down to size;
భంగకర, bhaMgakara
-adj.
--disruptive;
భంగపడు, bhaMgapaDu
-v. i.
--(1) to be broken; to be shattered; (2) to be disappointed;
భక్షక కణాలు, bhakshaka kaNAlu
-n. pl.
--phagocytes;
భక్షణ, bhakshaNa
-n.
--eating;
భక్ష్యాలు, bhakshyAlu
-n.
--food prepared for events;
భక్షించు, bhakshiMcu
-v. t.
--eat;
భగం, bhagaM
-n.
--vagina;
భగందరం, bhagaMdharaM
-n.
--fistula;
భగ, bhaga
-n.
-- Fire;
భగభగ, bhagabhaga
-n.
--onomatopoeia for the sound of flames, for a burning sensation or for expressing blazing anger; can be used for a burning sensation as well as the burning of an object;
భగవంతుడు, bhagavaMtuDu
-n. m.
--God; Almighty; one who is surrounded by fire; 'భగ' మును ఆవరించి / ఆవహించి ఉన్నవాడు/ఉన్నది;
బాగోణి, bhagONi
- n.
-- a shallow, wide-mouthed vessel used in cooking;
-- మూతి వెడల్పుగా, లోతు తక్కువగా ఉండు మట్టి పాత్ర.
భజంత్రీలు, bhajaMtrIlu
-n. pl.
--musicians who play bands, esp. while referring to bands at wedding ceremonies and processions;
-- భాజా భజంత్రీలు = musical instruments and players;
భట్టారకుడు, bhaTTArakuDu
-n.
--scholar;
భడవా, bhaDavA
-inter.
-- a term of endearment widely used in coastal Andhra while reprimanding young boys;
-- [Hindi] "bhad" means a pimp, a broker for call girls;
-- ఇతర భారతీయ భాషలలో ఇది బూతు పదం; సరి అయిన అర్థం తెలియక కోస్తా ఆంధ్రలో దీనిని ముద్దు పేరుగా వాడెస్తూ ఉంటారు;
భద్రతా సంఘం, bhadratA saMghaM
-n.
--Security Council of the United Nations;
భద్రతుంగ, bhadratuMga
-n.
--coco-grass; Java gras;, nut grass; purple nutsedge; red nutsedge; [bot.] Cyperus rotundus of the Cyperaceae family;
-- The plant is mentioned in the ancient Charaka Samhita (circa 100 AD). Modern Ayurvedic medicine uses the plant, known as musta (in musta moola churna), for fevers, digestive disorders, dysmenorrhea, and other maladies;
[File:Gul-Abas-4-O%27clock_plant.JPG|right|thumb|Mirabilis jalapa=భద్రాక్షి]]
భద్రాక్షి, bhadrAkshi
-n.
--four o'clock flower; [bot.] Mirabilis jalapa of the Nyctaginaceae family;
-- Mirabilis in Latin means wonderful and Jalapa (or Xalapa) is the state capital of Veracruz in México.
భరణి, bharaNi
-n.
--(1) the star, 35 Arietis; Musca; Yoga tara of the second lunar mansion;
--(2) The second of the 27 star groups (or asterisms or lunar mansions) of the Hindu calendar;
భరతవాక్యం, bharatavAkyaM
-n.
--epilog; epilogue;
భరద్వాజపక్షి, bharadvAja pakshi
-n.
--King-crow; Drongo-shrike; a bird commonly seen on the backs of cattle;
-- ఎట్రిత; పశులపోలిగాడు; నల్లంచి పిట్ట;
భర్త, bharta
-n.
--husband.
భరించు, bhariMcu
-v. t.
--tolerate; support; bear; endure; sustain;
---భరించువాడు భర్త = the one who supports is the husband.
భవం, bhavaM
-n.
-- birth; rebirth;
-- పుట్టుక; జన్మ; పునర్జన్మ; కుమార సంభవం = the birth of Kumara;
భవసాగరం, bhavasaagaraM
- n.
-- this cycle of life and death punctuated by pleasures and hardships;
-- సంసారం అనే సముద్రం; కష్ట సుఖాలతో నిండింది జీవితం; ఈ చావు పుట్టుకల క్రమం అనంతం, సముద్రం అంత;
భవనం, bhavanaM
-n.
--mansion; big building; manor;
భవదీయుడు, bhavdIyuDu
-n. m.
--yours; used in closing a letter;
భవము, bhavamu
- n.
-- birth; birth and death;
భవసాగరము, bhavasaagaramu
- n.
-- the ocean of birth; the ocean of birth and death; the cycle of birth and death;
భృంగామలక తైలం, bhRMgAmalaka tailaM
- n. ph.
-- An Ayurvedic hair oil made from boiling coconut oil with "bhRMga" (గుంటగలగరాకు) (Eclipta alba) and "amla" (ఉసిరి) (Emblica myrobalan);
భ్రంశం, bhraMSaM
-n.
--movement; prolapse; sliding;
---స్థానభ్రంశం = displacement.
---గుదభ్రంశం = prolapse of the anus.
భ్రమ, bhrama
-n.
--illusion; delusion;
భ్రమకం, bhramakaM
-n.
--palindrome; any word or phrase that reads the same both forward and backward. "Able was I ere I saw Elba" is a well-known palindromic sentence. "Malayalam" is the longest known palindromic word (though a proper noun) in English. There are palindromic poems in Telugu;
-- same as కచికపదం;
భ్రమరం, bhramaraM
-n.
--bee;
-- భ్రమరకీటక న్యాయం. ఆకుపురుగు (కేటర్ పిల్లర్) శరీరంలో తన గుడ్లను పెట్టి తుమ్మెదో (కందిరీగో) మట్టితో దాన్ని మూసేస్తుంది. నాలుగు వారాల్లో ఆకుపురుగు దేహంలో కందిరీగ పెట్టిన గుడ్లు పిల్లలై ఆకుపురుగు దేహాన్నే ఆహారంగా భుజించి ప్యుపా దశకు చేరి అందమైన భ్రమరాలుగా, (కందిరీగలుగా) మట్టిని తొలుచుకొని వెలుపలికి వస్తాయి. ఆకుపురుగు తుమ్మెదగా మారుతోందని భ్రమపడ్డాము. ఇది కేవలం కవిసమయం;
భ్రష్టం, bhrashTaM
-n.
--one that has fallen;
భ్రష్టుడు, bhrashTuDu
-n. m.
--one who has fallen in stature or social values;
భారగతి, bhAragati
-n.
--[phy.] momentum; mass times the velocity of an object; % to e2t
భారతీయ, bhAratIya
-adj.
--Indian;
భారమితి, bhAramiti
-n.
--barometer; an instrument to measure the weight of air and therefore the pressure of the atmosphere;
భార్య, bhArya
-n.
--wife;
భార్యాభర్తలు, bhAryAbhartalu
-n. pl.
--wife and husband; couple;
భారీ, bhArI
-adj.
--massive; heavy-duty; large-scale;
---భారీ పరిశ్రమలు = heavy industry.
భారీతనం, bhArItanaM
-n.
--massiveness;
భావం, bhAvaM
-n.
--meaning; concept; opinion; idea; [drama] emotion;
---స్థాయీభావం = dominant emotion.
---సాత్విక భావం = responsive emotion.
---సంచార భావం = transitory emotion.
---భావచౌర్యం = stealing of an idea.
భావంజి, bhAvaMji
-n.
--Babchi; [bot.] Psoralea corylifolia of the Fabaceae family;
--a plant used in Indian and Chinese traditional medicine for treatment of lichen-induced dermatitis by psoralen extract combined with sunlight exposure;
భావజాలం, bhAvajAlaM
-n.
--conceptual cluster; a stirring of a thought;
భావమిశ్ర, bhAvamisra
-n.
--Bhava Misra; an eminent Ayurvedic physician of the 16th century; he described the circulation of blood and made many contributions to anatomy and physiology;
భావన, bhAvana
-adj.
--treated; steeped; the steeping process involves immersing the subject substance in lime juice overnight and drying the subject substance in sunlight and repeating the whole immersion, drying cycle. Lime juice is added every night to keep the subject substance immersed all through the night;
---భావన అల్లం = ginger steeped in a special solution; శొంఠి.
---భావన కరక్కాయ = aloe steeped in a special solution.
---భావన జీలక్రర = steeped cumin seeds.
-n.
--concept;
భిత్తి, bhitti,
-n.
--wall;
---భిత్తి చిత్రం = wall painting.
---భిత్తి శిలాంచలాలు = strips of sculpture on walls telling a story, somewhat like the modern cartoon strips in newspapers.
---భిత్తి శిల్పాలు = wall scupture; relief sculpture on walls.
భిన్నం, bhinnaM
-n.
--[math.] fraction; a rational number; (2) one that is broken; (3) distinct; separate;
-- భిన్నము అంటే భేదింపబడినది. అంటే పగలగొట్ట బడినది. దుర్భిన్నము అంటే పగలగొట్ట డానికి వీలుకానిది;
భిన్నాభిప్రాయం, bhinnAbhiprAyaM
-n.
--dissent; disagreement; different opinion;
భీతి, bhIti
-n.
--fear; scare; phobia;
భీరుడు, bhIruDu
-n. m.
--coward; (ant.) ధీరుడు;
భుక్త, hukta
- n.
-- the eater; the person who enjoys the crops;
భుక్తి, bhukti
-n.
--livelihood;
భుగభుగ, bhugabhuga
-adj.
--onomatopoeia for effervescence;
భుజం, bhujaM
-n.
--(1) shoulder;
--(2) the side of a rectilinear geometrical figure;
భుజంగనాడి, bhujaMganADi
-n.
--the name of a Tamil book in which many predictions about the future can be found;
భుజగం, bhujagaM
-n.
--snake; serpent;
భుజపత్రం, bhujapatraM
-n.
--Himalayan birch; [bot.] Betula bhojpatra;
-- Bhojpatras have been used by priests for over 2100 years for writing mantras and Shlokas. It has been recorded that Raja Vikramaditya used the Bhojpatra for writing Mantras. It was only when the Mughals introduced paper, the use of Bhojpatra became obsolete;
భుజాంతరం, bhujAMtaraM
-n.
--chest; (lit.) the space between the arms;
భుజాస్థి, bhujAsti
-n.
--bone in the arm;
భుజించు, bhujiMcu
-v. t.
--eat;
భూకంపం, bhUkaMpaM
-n.
--earthquake; earth tremor;
భూగర్భం, bhUgarbhaM
-n.
--the interior of the Earth;
భూగర్భజలం, bhUgarbhajalaM
-n.
--groundwater;
భూగోళం, bhUgOLaM
-n.
--(1) the globe;
--(2) the planet Earth; the sphere of Earth;
భూచక్కెరగడ్డ, bhUcakkeragaDDa
- n.
-- (1) Alligator Yam, Milky Yam; [bot.] Ipomea digitata;
-- In India, Alligator Yam is used as a general tonic, to treat diseases of the spleen and liver and prevent fat accumulation in the body.
-- (2) Ram Kandamool; రామకందమూలం; [bot.] Maerua oblongifolia;
-- ఒక పెద్ద దుంగలాంటి చెట్టు కాండాన్ని రామ్ కంద అంటారు. దీన్ని చిరుతిండిగా చాలా ప్రాంతాలలో అమ్ముతారు. ఈ దుంగ మొత్తం కొబ్బరి మొవ్వలా మెత్తగా వుంటుంది. రుచిగా, తియ్యగా కూడా వుంటుంది. రామ్ కంద దుంగను పలుచని పొరలుగా, ముక్కలు కోసి అమ్ముతారు. దీన్ని కంద అని పిలుస్తారు గాని నిజానికి ఇది చెట్టు కాండమే. మన దేశపు అడవుల్లో ఇవి విరివిగా దొరుకుతాయి;
భూతం, bhUtaM
-n.
--(1) demon; ghost; imp; hobgoblin;
--(2) any one of the five elements of the ancient sciences of Hindus;
-- భూతం (Sanskrit) = దయ్యం (Telugu) = ఆత్మ of a dead person; ప్రేతం అన్నా ఆత్మ అనే లెక్క. కానీ సంస్కరించనిది;
-- భూత ప్రేతాలకు యజ్ఞ, యాగాదుల్లో బలి వేస్తారు. ఆ ధర్మ కార్యం లో ఇయ్యబడిన తిండి వాటికి కడుపు నింపుతుంది. ప్రపంచాన్ని పీడించకుండా ఉంటాయి. ఇదే కాక బ్రాహ్మణులు భోజనం తర్వాత వదిలిన ఉత్తర పరిషేచనం, వారు వదిలిన అన్నం కూడా తిని సంతృప్తి చెందుతాయి ట;
-- పూజాది కార్యక్రమాలు చేసేటప్పుడు "ఉత్తిష్ఠ న్తు భూత పిశాచా:" అనే మంత్రం చదువుతాము. వాటిని, మేము పూజ చేసుకుంటాం దయచేసి ఈ జాగా ఖాళీ చేసి వెళ్ళమని విజ్ఞప్తి చేయడం;
భూత, bhUta
-adj.
--(1) the one that comes into being;
--(2) elemental;
--(3) big; huge; demonic;
--(4) past;
--(5) life; living things;
భూతకాలం, bhUtakAlaM
-n.
--[gram.] past tense;
భూతద్దం, bhUtaddaM
-n.
--magnifying glass;
భూతబలి, bhootabali
- n.
-- The sacrificial killing of an animal to please gods;
-- see also బలి;
భూతావాసం, bhUtAvAsaM
-n.
--[bot.] Terminalia belerica;
-- The seeds are called "bedda" nuts. In traditional Ayurvedic medicine, Beleric is known as "Bibhitaki." Its fruit is used in the popular Indian herbal Rasayana treatment Triphala.
-- [Sans.] Bibhītaka
భూతి, bhooti
- n.
-- wealth;
-- విభూతి = the superior wealth = శివస్పర్శ పొందినది గాబట్టి అది విశేష శక్తి సమన్వితమై విభూతి ఔతున్నది;
భూతులసి, bhUtulasi
-n.
-- Sweet basil; [bot.] Ocimum basilicum of the Lamiaceae (mints) family;
భూనభోంతరాళాలు, bhUnabhOMtarALAlu
-n. pl.
--Earth, heaven, and the intervening space;
భూనింబ, bhUniMba
-n.
--creat; chrietta; King of Bitters; [bot.] Andrographis paniculata of the Acanthaceae family;
-- one of the most popular medicinal plants used traditionally for the treatment of an array of diseases such as cancer, diabetes, high blood pressure, ulcer, leprosy, bronchitis, skin diseases, flatulence, colic, influenza, dysentery, dyspepsia and malaria for centuries;
-- నేలవేము;
భూమధ్యరేఖ, bhUmadhyarEkha
-n.
--equator;
భూమ్యాలకి, bhUmyAlaki
-n.
-- Gale of the wind; stonebreaker; seed-under-leaf; [bot.] Phyllanthus niruri of the Phyllanthaceae family;
-- the juice of this herb plant is used for the treatment of jaundice, chronic dysentery, dyspepsia, cough, indigestion, diabetes, urinary tract diseases, skin diseases, ulcer, sores and swelling;
-- నేల ఉసిరి;
భూయిష్టం, bhUyishTaM
-suff.
--full of; very widespread;
-- బహుళం; విస్తృతం;
---కరుణ భూయిష్టం = full of mercy.
---దోషభూయిష్టం = full of errors.
---పాప భూయిష్టం = full of sins.
భూరి, bhUri
-n.
--(1) plenty; generous;
--(2) one followed by 33 zeros in the traditional Indian method of counting;
భూసంధి, bhUsaMdhi
-n.
--isthmus; a land bridge joining two land masses across a sea;
భూస్వామి, bhUsvAmi
-n.
--landlord; (lit.) the lord of the land;
భ్రూణం, bhRUNaM'
- n.
-- fetus;
-- (note) మానవులలో యుగాండం (zygote) అన్న పేరు శిశుసంకల్పన (conception) సమయం నుండి ఐదో వారం వరకు వర్తిస్తుంది. ఐదవ వారం నుండి పదవ వారం వరకు దీనిని పిండం (embryo) అని పిలుస్తారు. పదకొండవ వారం నుండి ప్రసవం అయి బిడ్డ భూపతనం అయేవరకు భ్రూణం (ఇంగ్లీషులో ఫీటస్, fetus) అంటారు. ప్రసవం అయినప్పటినుండి మాటలు వచ్చేవరకు శిశువు (infant) అంటారు - ఇంగ్లీషులో ఇన్^ఫెంట్ అంటే మాటలు రాని పసిబిడ్డ అని అర్థం. మాటలు మాట్లాడడం మొదలు పెట్టిన తరువాత బిడ్డ (child) అంటారు. బిడ్డ అనే మాట ఆడ, మగ కి వర్తిస్తుంది.
భృంగప్రియ, bhRMgapriya
-n.
--Jequirity bean; Rosary pea; [bot.] Abrus precatorius of the Fabaceae family;
--A perennial climbing vine whose small seeds are astonishingly deadly; They contain a toxic protein called abrin that is so poisonous that a single seed can kill you within 36 hours; Abrin has some potential medicinal uses, such as in the treatment to kill cancer cells;
భృంగరాజు, bhRMgarAju
-n.
--a medicinal plant; [bot.] Eclipta alba;
-- గంటగలగరాకు; బృంగరాజ్ ఆకుని కేస్ రాజు అని కూడా పిలుస్తారు. జుట్టుకు కావలసిన ప్రోటీన్లు విటమిన్లు మరియు యాంటీ ఆక్సిడెంట్లు పుష్కలంగా ఈ ఆకులో ఉంటాయి;
భోగంమేళం, bhOgaMmELaM
- n.
-- a group dance performed by a clan of prostitutes with indecent language and exposure; it was customary to have such performances at weddings in bygone days;
-- నాచ్ పార్టీ; మేజువాణీ;
భోగట్టా, bhOgaTTA
- n.
-- news about welfare; news;
-- భోగవార్తలు; క్షేమసమాచారాలు;
భోగపరాయణ, bhOgaparAyaNa
- adj.
-- epicurean; Devoted to refined pleasures and the deliberate avoidance of pain or suffering; Relating to enjoyment and gratification, especially through fine food and drink;
భోగభాగ్యాలు, bhOgabhAgyAlu
-n. pl.
--luxuries;
భోగలాలస, bhOgalAlasa
- adj.
-- epicurean; Devoted to refined pleasures and the deliberate avoidance of pain or suffering; Relating to enjoyment and gratification, especially through fine food and drink;
భోజనం, bhOjanaM
-n.
--(1) food;
--(2) meals; సేంద్రియముల ద్వారా గ్రహించునది;
భౌతిక దేహం, bhautika dEhaM
-n.
--physical body; physical remains; mortal coil; term used to refer to the dead body of a distinguished person; with ordinary people, it is simply a శవం; also పార్థివ దేహం;
భౌతిక ధర్మం, bhautika dharmaM
-n.
--physical law; physical function;
భౌతిక రసాయనం, bhautika rasAyanaM
-n.
--physical chemistry;
మంకెన, maMkena
-n.
--Noon Flower; Midday Flower; Midday Mallow; Copper Cups; [bot.] Pentapetes phoenicea of the Malvaceae family;
-- మధ్యాహ్న మందార; రిక్షమల్లి; [Sans.] అర్కవల్లభ; బంధూకమ్; [Hin.] దో పహరియా;
-- ఐదు రేకుల పువ్వునుబట్టి పెంటాపెటెస్ అనీ, పువ్వుల రక్తవర్ణాన్నిబట్టి దీనికి ఫీనీషియా అనీ దీని లాటిన్ పేరు ఏర్పడింది. మంకెన ఆకులతో కొందరు టీ కాచుకుంటారు. మంకెన కాయలలోని గింజలను ఉదరసంబంధమైన వ్యాధులలో కషాయం కాచుకుని తాగుతారు. మంకెన వేరు కషాయం శరీరంలో స్రావాలను నిరోధిస్తుంది. జ్వరహారిణిగా పనిచేస్తుంది. వాతరోగాల నివారణకు కూడా పనిచేస్తుంది. అజీర్తి కారణంగా వచ్చే తీవ్రమైన కడుపునొప్పి, జ్వరాలను మంకెన వేర్ల కషాయం పోగొడుతుంది.
మంకెన పూలు
మంగ, maMga
-n.
-- mountain pomegranate; [bot.] Randia dumetorum of the Rubiaceae family;
-- మంగముళ్ళ చెట్టు; [Sans.] పిండీతకము;
మంగనం, maMganaM
-n.
--manganese; one of the chemical elements with the symbol Mn;
మంగలం, maMgalaM
-n.
--frying pan; popper; a pan used to pop grain; (ety.) మన్ + కలం;
మంచుకాడ, maMcukADa
-n.
--icicle; a rod of ice hanging from a roof or tree;
మంచు పొర, maMcu pora
-n.
--floe; sheet of ice; sheet of ice formed on the surface of water;
మంచు ముక్క, maMcu mukka
-n.
--ice cube; piece of ice;
మంచు రేకు, maMcu rEku
-n.
--snow flake;
మంచె, maMce
-n.
--rack; stand; platform;
మంజరి, maMjari
- n.
-- bouquet; a collection of flowers; often used as a suffix to book titles to indicate a collection of literary items;
మంజిష్ట, maMjishTa
-n.
--Indian madder; common madder; a medicinal creeper; [bot.] Rubia cordifolia of the Rubiaceae family;
--Manjishta is a famous herb for blood detoxifying. Its root is extensively used in many skin disease medicines of Ayurveda.
--this plant also gives a bright red dye;
మంజుల, maMjula
-adj.
--sweet; delicious;
మంజూరు, maMjUru
-n.
--sanction; approval;
మంట, maMTa
-n.
--flame;
మండ, maMDa
-n.
--(1) the back part of the hand from the wrist to the fingertips;
--(2) a twig with leaves that can be used as a whisk;
--- వేపమండ = a twig of neem tree.
--- కంపమండ = twig or branch of a thorny bush;
మండపం, maMDapaM
-n.
--portico; gazebo; an elevated covered structure built on pillars; also మంటపం;
మండలం, maMDalaM
-n.
--(1) orb of a celestial body;
--(2) region; province; district;
--(3) a group of people;
--(4) forty days;
---వ్యవహార మండలం = jurisdiction.
---మందలాధిపతులు = regional officers;
మండలి, maMDali
-n.
--society; committee;
మండ్రగబ్బ, maMDragabba
- n.
-- Large Black Scorpion; Emperor Scorpion; [bio.] Pandinus imperator of the Scorpionidae family;
-- పుట్టతేలు; మండ్రగబ్బలు నల్లగా వుంటాయి ఇవి తేలు కన్నా చాలా విషపూరితమైనవి. వీటిని చంపినపుడు రక్తం నల్లగా బురదలాగ వస్తుంది; ఇవి తేలు కంటె కొంచెం లావుగా వుంటాయి;
మండించు, maMDiMcu
-v. t.
--burn;
మండిపడు, maMDipaDu
-v. t.
--get angry and show it externally;
మండు, maMDu
-v. i.
--burn;
---ఒళ్లు మండుతున్నాది = my blood is boiling.
మండువా, maMDuvA
-n.
--(1) courtyard; an open space surrounded by a verandah in the central part of a house;
--(2) verandah;
--(3) booth;
-- (4) A stable for horses, గుర్రాలపాక, గుర్రపుసాల
మండూకబ్రహ్మి, maMDUkabrahmi
-n.
--Brahmi, Indian pennywort; Asiatic pennywort; [bot.] Hydrocotyle asiatica of the Apiaceae family;
-- a herbaceous, perennial plant native to the wetlands in Asia;
-- Apart from wound healing, the herb is recommended for the treatment of various skin conditions such as leprosy, lupus, varicose ulcers, eczema, psoriasis, diarrhea, fever, amenorrhea, diseases of the female genitourinary tract, and also for relieving anxiety and improving cognition;
మంతనం, maMtanaM
-n.
--discussion; negotiation;
మంత్రం, maMtraM
-n.
--(1) mantra; hymn; chant; a secret word or phrase with mystical power; (lit.) one that holds your thought process and gives you ideas;
--(2) spell; charm; incantation;
-- "మననాత్ త్రాయతే ఇతి మంత్రం" అంటే మననం చేయడం వల్ల మనల్ని రక్షించేది అని అర్ధం; గురుముఖంగా పొందేది మంత్రం. మంత్రం కొన్ని బీజాక్షరాల సంపుటీకరణం. దాని అర్ధం తెలియవలసిన అగత్యం లేదు; అది శ్లోక రూపంలోగూడా ఉండవచ్చు. విష్ణు సహస్రనామం 108 శ్లోకాలున్న మహా మంత్రం.
మంత్ర దండం, maMtra daMDaM
-n.
--magic wand;
మంత్రసాని, maMtrasAni
-n.
--midwife; a native nurse specializing in child delivery; (lit.) a woman who works secretly, i.e., behind the doors;
మంత్రాంగ సభ, maMtrAMgasabha
-n.
--council;
మంత్రి, maMtri
-n.
--(1) minister;
--(2) queen in chess;
మంద, maMda
-adj.
--dull; not sharp;
-n.
--herd; flock; colony; troop; mob; drove; crowd;
---ఆవుల మంద = herd of cows.
మందగతి, maMdagati
-n.
--slow motion;
మందగామి, maMdagAmi
-n.
--slow moving thing;
మందగించు, maMdagiMcu
-v. i.
--(1) slow down; thing; decline;
--(2) become dull;
మందడి గోడ, maMdaDi gODa
-n.
--partition wall;
మందడి ప్రమేయం, maMdadi pramEyaM
-n.
--[math.] In number theory, the partition function {\displaystyle p(n)}p(n) represents the number of possible partitions of a non-negative integer {\displaystyle n}n. For instance, {\displaystyle p(4)=5}{\displaystyle p(4)=5} because the integer {\displaystyle 4}4 has the five partitions {\displaystyle 1+1+1+1}{\displaystyle 1+1+1+1}, {\displaystyle 1+1+2}{\displaystyle 1+1+2}, {\displaystyle 1+3}1+3, {\displaystyle 2+2}2+2, and {\displaystyle 4}4.
--[phys.] In physics, a partition function describes the statistical properties of a system in thermodynamic equilibrium;
మందరస్థాయి, maMdarastAyi
-n.
--[music] half an octave below the main octave;
మందల, maMdala
-n.
--limit; boundary; % in e2t
మందలించు, maMdaliMcu
-n.
--rebuke; reprimand;
మందవాయువు, maMdavAyuvu
-n.
--inert gas; also స్తబ్దవాయువు;
మందసం, maMdasaM
-n.
--chest; box; safe;
మందాకిని, maMdAkini
-n.
--the legendary river in Heaven which fell to the Earth to be known as the Ganges; in this context, the heavenly river is identified with the Milkyway;
మందార, maMdAra
-n.
--Hibiscus; China rose; shoe flower; [bot.] Hibiscus rosa sinensis; Calotropis gigantea; దాసాని;
-- జూకా మందార = Japanese Lantern; [bot.] Hibiscus schizopetalus of the Malvaceae family;
Hibiscus_schizopetalus, జూకా మందార
మంది, maMdi
-n.
--crowd; people;
---మంది ఎక్కువైతే మజ్జిగ పల్చన = as the crowd grows, the buttermilk gets thinner.
---ఎంత మంది? = how many people?
మందీమార్బలం, maMdImArbalaM
-n.
--retinue; main troops and reserve troops;
మందు, maMdu
-n.
--(1) medicine; drug;
-- మోతాదులో తినేది మందు; మూలికలతో (వృక్షజాతుల నుండి) తయారు చేసినది మందు; ఓషధి అంటే మూలిక; ఓషధులతో తయారయినది ఔషధం; మాను నుండి తయారు చేసినది మాకు; మందు మాఁకు అన్నప్పుడు "మాఁకు" పదానికి చెట్టు బెరడో, వేరో అనుకోవచ్చు.
--(2) cure; remedy;
--(3) as a slang, alcoholic beverage;
---వాడు మందు కొట్టేడు = he had a couple of drinks.
మందుబాబులు, maMdubAbulu
-n.
--drug lords; powerful bosses who illegally deal in illicit and dangerous drugs;
Part 5: మ - ma
మకరం, makaraM
-n.
--crocodile; alligator;
మకరందం, makaraMdaM
-n.
--nectar; nectar of flowers;
మకరరాశి, makararASi
-n.
--Capricorn, the constellation; one of the twelve signs of the Zodiac; (note.) literally Capricorn means antelope or goat, and the Telugu name Makara means a crocodile; apparently there has been an error in translation;
మకర రేఖ, makara rEkha
-n.
--Tropic of Capricorn;
మకర సంక్రమణం, makara saMkramaNaM
-n.
--entrance of the Sun into the Zodiacal sign Capricorn;
మఘ, magha %updated
-n.
--(1) Alpha Leonis; Regulus; Yoga tara of the tenth lunar mansion; located in the constellation Leo;
--(2) The tenth of the 27 star groups (or asterisms or lunar mansions) of the Hindu calendar;
మచ్చ, macca
-n.
--blemish; scar; mottle; a spot caused by a healed injury;
---పుట్టుమచ్చ = mole; birthmark.
మచ్చిక, maccika
-n.
--tameness; attachment;
మచ్చు, maccu
-n.
--sample; specimen; model;
---మచ్చు చూపించవోయ్‍ = show a sample.
మజ్జ, majja
-n.
--marrow; మూలగ;
మజాకా, majAkA
-n.
--joke; jest;
మజిలి, majili
-n.
--sojourn; way-ward stop; brief stopover in a journey;
మజ్జిగ, majjiga
-n.
--buttermilk;
మజూరీ, majUrI
-n.
--day wages paid to a goldsmith;
మట్టం, maTTaM
-n.
--(1) level;
--(2) leveling instrument used by masons;
---నేల మట్టం = ground level.
---సముద్ర మట్టం = sea level.
---సగటు సముద్ర మట్టం = mean sea level; ససమట్టం.
మట్ట, maTTa
-n.
--[bot.] frond; bough of a palm tree; leaf of a palm tree;
-- a fern leaf;
మట్టగిడస, maTTagiDasa
-n.
--mud minnow; mud skipper; a type of fish that lives in muddy water;
మట్టి, maTTi
-n.
--(1) soil; dirt;
--(2) ground;
మట్టిచెట్టు, maTTi ceTTu
-n.
--[bot.] Terminalia arjuna;
-- తెల్ల మద్ది;
మడి, maDi
-adj.
--sacral;
---మడిబట్ట = sacral cloth; clothing that was ceremoniously cleaned for the purpose of maintaining a clean environment during acts like cooking, worshiping, etc.
-n.
--(1) paddy; rice paddy;
--(2) plot of land prepared for seeding;
--(3) soil around a plant prepared to hold water;
--(4) kosher; the customary rules of maintaining cleanliness associated with the preparation of food, storage of food, etc.
మడ్డి, maDDi
-n.
--sediment; precipitate; scum; dregs; a layer of substance that settles to the bottom of a liquid;
మడ్డిపాలు, maDDipAlu
-n.
--(1) rich milk;
--(2) latex; gummy juice secreted from plants;
మడుగు, maDugu
-n.
--(1) pond; lake; puddle; pool;
-- (2) Clothing that was washed and dried; a clean cloth;
---అడుగులకి మడుగులు ఒత్తడం = spreading a clean cloth on the ground as a person walks on it as a mark of respect;
---పండగపూట కూడ పాత మడుగేనా? = old clothing on a festive day?
మణి, maNi
-n.
--(1) a gem, believed to be in the hood of a king cobra;
--(2) snake-stone, a "stone" believed to have magical powers in neutralizing the ill effects of snake venom; there is no scientific evidence to back up either of these claims;
--(3) any precious stone;
--(4) as a suffix, this denotes unrivaled excellence, such as సుందరీమణి - the loveliest of women;
--(5) wrist;
మతాబా, matAbA
-n.
--roman candle; a kind of fireworks;
మతి, mati
-n.
--mind;
మతుబర్థకం, matubarthakaM
- n.
- [gram.] a particle attached to the end of a word to indicate posession;
-- కలవాడు, కలది, మంతుడు, వంతుడు, కాడు, కత్తె, మొదలగునవి;
మదాం, madAM
-n.
--(1) madam,
--(2) the Queen in a deck of playing cards;
మదాత్యం, madAtyaM
-n.
--alcoholism; % to e2t
మద్ది, maddi
-n.
--[bot.] Terminalia glabra; Mentaptera arjuna; there are many other varieties of this tree;
మద్ది చెట్టు, maddi ceTTu
-n.
--(1) Indian mulberry; [bot.] Morinda citrifolia, of the coffee bean family (the Rubiaceae);
---తెల్ల మద్ది = [bot.] Terminalia arjuna of the Combretaceae (బాదం) family;
---నాటు బాదం = [bot.] Terminalia Terminalia catapa;
-- (2) [bot.] Morinda citrifolia belonging to the coffee bean family (the Rubiaceae). This is called the Indian Mulberry.
---మొలఘ;
మదుం, maduM
-n.
--(1) sluice; waterway; spillway; (2) waterway under a street;
--same as మదుగు; అనుకదనము; అనుకు; తొళక;
మద్దెల maddela
-n.
--small drum used in Indian classical music;
మధ్యస్థాయి, madhyasthAyi
-n.
--[music] main octave;
మధ్యావరణం, madhyAvaraNaM
-n.
--mesosphere;
మధ్యాహ్నం, madhyAhnaM
-n.
--afternoon; strictly, fron noon to 4.00 PM;
మధ్యాహ్న రేఖ, madhyAhna rEkha
-n.
--celestial meridian; The Great Circle that goes through the zenith of the observer and the poles of the celestial sphere;
మధుకరం, madhukaraM
-n.
--bee; (lit.) manufacturer of honey;
మధుమూత్రం, madhumUtraM
-n.
--diabetes; (lit.) sweet urine;
-- మధు అంటే తేనె కానీ అన్ని తియ్యటి పదార్థాలకూ మధు శబ్దం వర్తిస్తుంది. మేహము అంటే మూత్రము, మూత్ర వ్యాధి, మూత్ర విసర్జనము అని శబ్దార్థ చంద్రిక చెప్పింది.
మధుపర్ణిక, madhuparNika
-n.
--indigo plant; also నీలిమొక్క;
మనవి చేయు, manavi cEyu
-v. i.
--make an appeal; petition;
మనస్తత్త్వ విశ్లేషణ, manastattva viSlEshaNa
- ph.
-- psychoanalysis; the process of analyzing dreams and hesitations using "free associations" promoted by Sigmund Freud; This is somewhat similar to Abhinava Gupta's "AbhijnAna theory;"
మనస్సు, manassu
-n.
--mind; lower mind that collects sensory perceptions; short term memory;
మన్నన, mannana
-n.
--the social art of expressing respect by using plural to address a person or appending the suffix "gAru" to a name and so on;
మన్వంతరం, manvaMtaraM
-n.
--the Manu-Interval; according to Hindu belief, a Manu-Interval is fourteenth part of a Kalpa; each Manu-Interval is comprised of 71 and a fraction of Maha Yugas; The present age is called the Interval of Vaivasvata Manu;
మనికట్టు, manikaTTu
-n.
--wrist; carpus; see also మణికట్టు;
మనిషి, manishi
-n.
--human being; person;
మన్నించు, manniMcu
-v. i.
--show respect in addressing; use a respectful form of addressing;
మన్నించు, manniMcu
-v. t.
--pardon; excuse;
మన్నిక, mannika
-n.
--durability; endurance;
మన్నిటోజు, manniTOju
-n.
--mannitose; a sugar with the formula, C6H12O6;
మన్నిటోల్, manniTol
-n.
--mannitol; an alcohol with the formula C6H8(OH)6;
మనీషి, manIshi
-n.
--intellectual person; wise man; Homo Sapiens;
మను, manu
-v. i.
--survive; live; exist;
మనుగడ, manugaDa
-n.
--survival; living; life;
మనుగుడుపులు, manuguDupulu
- n.
-- the practice of a groom spending time at the in-law's place after wedding, presumably to eat well and get strong and virile;
-- మనువు అంటే పెళ్లి. కుడుపు అంటే తినిపించటం. పూర్వకాలం పెళ్లి అయిన తరువాత అల్లుడు అత్తగారింట్లోనే ఆరునెలలు వుండేవాడట. ఈ సమయంలో అతనికి చిన్నమెత్తు పని చెప్పరు. వీర్యవృద్దికరమైన ఆహారపదార్థాలు చేసి బాగా తినబెడుతుంటారు. దీనితో నవదంపతులు యిద్దరూ బాగా పుష్టిగా ఆరోగ్యవంతంగా తయారవుతారు. పెళ్లి అయింతర్వాత జరిగే మర్యాదలు కాబట్టి మనువు కుడుపు (మనుగుడుపు) అన్నమాట ఇదంతా. దీన్ని కొన్ని ప్రాంతాల్లో అల్లెం అంటారు;
-- మనువు + కుడుపు;
మనోవర్తి, manOvarti
-n.
--(1) alimony; payments to a wife from a husband after a divorce; Maintenance; support; an allowance; stipend;
--(2) palimony; payments to a husband from a wife after a divorce;
మనోవాక్కాయకర్మలా, manOvAkkAyakarmalA
-adv.
--whole-heartedly; (lit.) by thought, word and deed;
మప్పిదాలు, mappidAlu
-n.
--thanks;
మబ్బు, mabbu
-n.
--cloud;
మభ్యపరచు, mabhyaparacu
-v. i.
--conceal with a view to deceive;
మర, mara
-n.
--screw; machine; mill;
---పిండిమర = flour mill; machine to grind grain into flour.
---నూనెమర = oil mill; machine to grind oilseeds into oil; see also గానుగ.
మరక, maraka
-n.
--stain (on a fabric); blot; smudge; spot; also blemish caused by dirt, grime, ink and so on; డాగు;
---రక్తపు మరక = blood stain.
---సిరా మరక = ink blot.
మరకట్టు, marakaTTu
-n.
--brake; a device to stop a rotating wheel;
మరకతం, marakataM
-n.
--emerald; (ety.) from Prakrit maragada; a bright green, transparent precious stone; green variety of beryl;
-- పచ్చ; దట్టమైన ఆకుపచ్చని రంగు గల ఒకానొక రత్నము;
-- మరకతశ్యామా - అంటే పచ్చ అనే రత్నపు ఛాయతో ఒప్పారుతున్న నలుపురంగు;
మర్దనం, mardanaM
-v. t.
--rubbing; pounding; kneading; also మర్దనా;
మర్దనాలు, mardanAlu
-n.
--rubbing alcohol; isopropyl alcohol; see also మర్దనోలు;
మర్మం, marmaM
-n.
--(1) secret;
--(2) duplicity;
మర్మగర్భం, marmagarbhaM
- adj.
-- secretive; pregnant with a hidden message;
-- "ఈ మాటల వెనక ఏదో ఉంది " అనిపించేట్టు మాట్లాడడం మర్మ గర్భ సంభాషణ. తాను చెప్పేది అందరూ కాక తాను ఉద్దేశించిన వాళ్ల కే అర్థం అయ్యేట్టు మాట్లాడడం అది. మర్మం అంటే రహస్యం.
-- see also నర్మగర్భం;
మర్మస్థానం, marmasthAnaM
-n.
--vital place; secret place; the groin where sex organs are located;
మర్యాద, maryAda
-n.
--civility; courteousness; taking care of the needs of a guest; (ant.) అమర్యాద;
మరి, mari
-adv.
--time; turn; season;
---ఒక్కమరి = one time; once.
మరీచిక, marIchika
- n.
-- mirage; an optical illusion caused by atmospheric conditions, especially the appearance of a sheet of water in a desert or on a hot road caused by the refraction of light from the sky by heated air;
మలబార్ చింతపండు, Malabar tciMtapaMDu
- n.
-- Malabar tamarind; [bot.] Garcinia cambogia;
-- 10 నుంచి 20 మీటర్ల ఎత్తు పెరిగే ఈ చెట్టు నుంచి పండిన కాయల్ని కోసి, తోలు వేరుగా చేసి, తోలును ఎండ బెట్టి సుగంధ ద్రవ్యంగా వాడతారు. ఎండ బెట్టగా వచ్చిన నల్లటి చింతపండు పోలిన పదార్థాన్ని మందుల తయారీ వాడతారు. వీటి కాయలు పండినపుడు పసుపురంగులో వుండి కాయల మీద గాడులు ఉంటాయి. 6 నుంచి 8 దాకా విత్తనాలుంటాయి. విత్తనాల చుట్టు అరిల్ అనే ఒక రకమైన కణజాలం వుంటుంది. దీని ప్రాముఖ్యాన్ని వెలుగులోకి తెచ్చాక మలబార్ చింతపండు విలువ అనేక రెట్లు పెరిగింది;
మలమల, malamala
-adv.
--fiercely; violently;
మలయమారుతం, malayamArutaM
-n.
--gentle fragrant breeze; the Malabar breeze;
మలయా ఏపిల్, malayA apple
- n.
-- [bot.] Syzygium malaccense of the Myrtaceae family;
-- మలయా యాపిల్ పళ్లను మన ప్రాంతంలో గులాబ్ జామూన్ పళ్లు అని కూడా అంటారు. వీటి పూలు పౌడర్ పఫ్ (Powder Puff) లాగా అనిపిస్తాయి. కొన్ని పూలు తెల్లగా ఉంటే ఇంకొన్ని ఎర్రగా గులాం (గులాల్) రంగులోనూ, కొన్ని రక్త వర్ణం లోనూ ఉంటాయి. పూల రంగును బట్టే కాయల రంగు ఉంటుంది. ఈ పండ్లనుంచి కొన్ని దేశాలలో వైన్ (Wine) తయారు చేస్తారు. మలేషియా, ఆస్ట్రేలియాలు ఈ పండ్ల మొక్క తొట్టతొలి జన్మస్థానాలు. ఇక సాధారణ నేరేడు వృక్షం శాస్త్రీయ నామం Syzygium cumini కాగా ఇదే కుటుంబానికి చెందిన లవంగ వృక్షం శాస్త్రీయనామం Syzygium aromaticum;
మలవిసర్జన, malavisarjana
-v. i.
--emptying of the bowels; defecation;
మల్లశాల, mallaSAla
-n.
--gymnasium;
మలి, mali
-adj.
--next; second;
మలినం, malinaM
-n.
--dirt; filth; pollution;
మలామా, malAmA
-n.
--plating; plating of gold or silver;
మలారం, malAraM
-n.
-- (1) rack; holder; a cord on which bangles are held for display; (2) rake; a rough broom used for sweeping streets or gathering leaves;
---గాజుల మలారం = a cylindrical tube or wire on which bangles are strung together for easy display and dispensation;
మహానింబ, mahAniMba
-n.
--Pusian lilac; a plant closely related to neem; [bot.] Melia azaderach;
మహానిధి, mahAnidhi
-n.
--(1) the great treasure;
--(2) one followed by 25 zeros in the traditional Indian method of counting;
మహాపద్మం, mahApadmaM
-n.
--(1) the great lotus;
--(2) one followed by 15 zeros in the traditional Indian method of counting;
మహాబీర, mahAbIra
- n.
-- [bot.] Hyptis suaveolens;
-- తులసి, చియా జాతి మొక్క; రాత్రి నానబెట్టి ఉదయాన్నే తింటే మోకాళ్ళ నొప్పులు తగ్గిపోతాయి అని అంటారు. సబ్జా గింజలు నానితే ఎలా ఉంటుందో అలాగే ఈ మహాబీర గింజలు కూడా ఉంటాయి;
మహాప్రస్థానం, mahAprasthAnaM
-n.
--great journey; journey leading to enlightenment;
మహాభూరి, mahAbhUri
-n.
--(1) the great big one;
--(2) one followed by 34 zeros;
మహాయుగం, mahAyugaM
-n.
--the Great Yuga; according to Hindu belief, the Great Yuga is comprised of Krita, Treta, Dvapar and Kali Yugas, Duration of a Maha Yuga is ten times that of Kali Yuga, namely, 4, 320, 000 years;
మహావృత్తం, mahAvRttaM
-n.
--Great Circle; circle formed on the surface of a sphere, such as the Earth, by the intersection of a plane that passes through the center of the sphere;
మహాశంఖం, mahASaMkhaM
-n.
--(1) the great conch shell;
--(2) one followed by 19 zeros in the traditional Indian method of counting;
మహాశయుడు, mahASayuDu
-n.
--a person with highly regarded opinion;
మహిమ, mahima
- n.
-- (1) greatness; (2) the power of working miracles;
మహిళ, mahiLa
-n.
--woman; (lit.) one who charms by her wiles and graces;
మహీంద్రుడు, mahIMdruDu
- n.
-- king; lord of the land; see also మహేంద్రుడు;
-- మహీ + ఇంద్రుడు = మహీంద్రుడు = భూ పాలుడు = రాజు; (సవర్ణ దీర్ఘ సంధి)
మహేంద్రుడు, mahEMdruDu
- n.
-- Indra; lord of the heavens;
-- మహా + ఇంద్రుడు = మహేంద్రుడు = గొప్ప వాడైన ఇంద్రుడు (గుణ సంధి)
మహోదరం, mahOdaraM
-n.
--ascites; (lit) means swelling of the abdominal area; refers to accumulation of fluid in the abdominal (peritoneal) cavity; The most common cause of ascites is cirrhosis of the liver; Treatment of ascites depends on its underlying cause;
-- edema; dropsy; An old term for the swelling of soft tissues due to the accumulation of excess water; In years gone by, a person might have been said to have dropsy;
-- (rel.) కడుపు ఉబ్బరం means flatulence;
%మాం - mAM, మా - mA
మాండలికం, mAMDalikaM
-n.
--dialect; the version of a language predominantly used in a geographical region;
--- వర్గ మాండలికం = class dialect
--- ప్రాంతీయ మాండలికం = regional dialect; ఉదా: ఉర్ల గడ్డలు — బంగాళా దుంపలు;
--- వైయక్తిక వ్యవహార మాండలికం = idiolect
మాంత్రికుడు, mAMtrikuDu
-n. m.
--(1) magician;
--(2) conjurer;
--(3) sorcerer;
మాంసం, mAMsaM
-n.
--meat; flesh;
---ఆవుమాంసం = beef; the flesh of a cow.
---కుళ్లిన మాంసం = carrion.
---మేకమాంసం = mutton; the flesh of a goat.
---పందిమాంసం = pork, ham, bacon.
---లేడిమాంసం = venison.
---మనిషిమాంసం = flesh.
మాంసకృత్తులు, mAMsakRttulu
-n. pl.
--proteins; ప్రాణ్యములు;
మాంసాహారి, mAMsAhAri
-n.
--(1) non vegetarian;
--(2) carnivore;
మా, mA
-pos. pron. pl.
--our;
మాకా, mAA,
- n.
-- Macaw; a large parrot-like bird native to S. America; [bio.] Ara ararauna of the Psittacidae family;
మాకు, mAku
-pron.
--for us;
-n.
--(1) tree; tree trunk; చెట్లు పెద్దవై గట్టి బోదెతో ఉంటే “మాను/మాకు” అంటారు. మానుకట్టడమనేది అన్ని చెట్లకూ వర్తించే లక్షణంకాదు.
--(2) medicine; drug; (esp.) herbal medicine; వృక్షజాతుల నుండి తయారు చేసినది మందు; మాను నుండి తయారు చేసినది మాకు;
మాగాణి, mAgANi
-n.
--(1) a fertile land with plenty of water resources;
--(2) wet cultivation; నంజె;
మాగు, mAgu
-v. i.
--ripen fully;
మాఘం, mAghaM
- n.
-- (1) the name of the eleventh month of the Telugu calendar; (2) a classical Sanskrit literary work written my Maagha; the book deals with the story of Krishna killing Sisupala during the Rajasuya Yaga performd by Yudhisthara; The offiial title of the book is Sisupalavadha (శిశుపాలవధ). మల్లినాథసూరి దీనికి వ్యాఖ్యానము చేసి ఉన్నాఁడు. అది సర్వంకషము అనఁబడును. "దండినః పదలాలిత్యం భారవేరర్థ గౌరవమ్‌ ఉపమాకాళిదాసస్య మాఘస్యేతే త్రయోగుణాః" అని విద్వాంసులు మాఘమును మిక్కిలి శ్లాఘింతురు;
మాచిపత్రి, mAcipatri
-n.
--sweet wormwood; [bot.] Artemisia indica; 'Artemisia absinthum;
--the active ingredient of this plant, Artemisinin, is known to have a curative effect in treating malaria; This medicinal aromatic herb, while native to Europe, grows readily across various climates, including parts of Asia, Africa, South America, and the United States;
మాజీ, mAjI
-adj.
--former; erstwhile; late; ex-;
మాట, mATa
-n.
--word; pledge;
మాటకారి, mATakAri
-n.
--clever speaker;
మాటవరసకి, mATavarasaki
-adv.
--for instance; for example; just for the sake of discussion;
మాటుమణుగు, mATumaNugu
-v. i.
--quiet down; become quiet;
మాడ, mADa
-n.
--fontanel; soft central part on the top of an infant's head;
మాడు, mADu
-v. i.
--(1) scorch; sear; burn;
--(2) suffer from hunger pangs;
- n.
-- anterior fontanelle; పసిపిల్లల నడినెత్తి మీద ఉండే మెత్తటి భాగం;
మాణిక్యం, mANikyaM
-n.
--ruby; one of the nine gems or semi-precious stones;
--కెంపు;
-- మాణిక్యం అన్నది సంస్కృత పదం. అది కెంపుకు పర్యాయ పదమే. "మాణిక్య వీణాముపలాలయంతీం, మదాలసాం మంజుల వాగ్విలాసాం" అన్న కాలిదాస కృత దేవీ స్తోత్రం వినే ఉంటారు. కన్నడ భాషలో కెంపు అన్న మాట మాణిక్యానికే కాక 'ఎరుపు రంగు' అన్న అర్థంలో కూడా వాడుతారు. కెంపు యొక్క నాణ్యతను, రంగులోని స్వచ్ఛతను బట్టి 'పద్మ రాగం', 'కురువిందం', 'సౌగంధికం', 'నీలగంధి' అన్న పేర్లతో కూడా పిలుస్తారు;
మాతగొరక, mAtagoraka
-n.
--Rice Fish;
మాతృ, mAtR
-adj.
--mother;
మాతృక, mAtRka
-n.
--source; original of a written work;
మాతృగోళం, mAtRgOLaM
-n.
--mother planet;
మాతృత్వం, mAtRtvaM
-n.
--motherhood;
మాతృభాష, mAtRbhAsha
-n.
--mother tongue;
మాతృభూమి, mAtRbhUmi
-n.
--mother land;
మాతృస్వామ్యం, mAtRsvAmyaM
-n.
--matriarchy the system where the female heads the family;
మాత్ర, mAtra
-n.
--(1) dimension;
--(2) pill; dose;
--(3) syllable;
--(4) duration of time necessary to snap the fingers; duration of time necessary utter a short vowel;
---ఏకమాత్రకం = one-dimensional.
---మూడు మాత్రలు ఒక మోతాదు = three pills is one dose.
మాత్రా ఛందం, mAtrA chaMdaM
-n.
--a prosody that stipulates a strict and specific sequence of short and long characters,
మాత్రుక, mAtruka
-n.
--[math.] matrix; % to e2t
మాదకం, mAdakaM
-n.
--liquor; alcoholic beverage;
మాదక, mAdaka
-adj.
--intoxicating; stupefying;
మాదీఫలం, mAdIphalaM
-n.
--a citrus fruit used in Ayurvedic medicine; [bot.] Citrus medica; దబ్బపండు;
మాన్యులు, mAnyulu
-n.
--honorable person; when used in front of a name, a title equivalent to "Honorable";
మాపకం, mApakaM
-n.
--(1) measuring instrument; meter;
--(2) destruction;
ఉష్ణమాపకం = thermometer.
అగ్నిమాపక దళం = crew of firefighters.
మాపు, mApu
-v. t.
--make dirty; soil; make something to look like it has been used;
-n.
--the tendency to get soiled or dirty;
ఈ రకం రంగు బట్ట మాపు ఓర్చుతుంది = this type of colored cloth can withstand the tendency to get soiled or dirty.
మామ, mAma
-n.
--(1) maternal uncle;
--(2) father-in-law;
మామ్మ, mAmma
-n.
--(1) grand mother; father's mother;
--(2) any old lady;
మామిడల్లం, mAmiDallaM
-n.
--mango ginger; a tuber that tastes like mango and looks like ginger; [bot.] Curcuma amada of the Zingiberaceae family; this is related more to turmeric than to either mango or ginger;
మాయ, mAya
-n.
--(1) placenta;
--(2) illusion; trick; artifice; deceit; sorcery; jugglery; the unreal stuff; that which is ephemeral;
--(3) the power of God that creates, preserves and destroys the Universe;
--(4) spiritual ignorance; (ety.) మా = not, య = this;
మాయదారి, mAyadAri
-adj.
--deceitful; wretched;
మాయావి, mAyAvi
-n.
--cheater; conjurer;
మాయు, mAyu
-v. i.
--become dirty, soliled or stained;
మారకం, mArakaM
-n.
--(1) fatal sign; impending danger of death, big financial loss, or loss of reputation, as predicted by a horoscope;
--(2) fatality;
--(3) exchange; exchange rate;
---విదేశ మారకపు ద్రవ్యం = foreign exchange money.
మార్జాలం, mArjAlaM
- n.
-- cat;
-- పిల్లిని సంస్కృతంలో మార్జాలము అంటారు. 'మార్జనమ్' అంటే శుభ్రం చేసుకోవడము. కాబట్టి పిల్లి పేరులోనే ఉంది అది 'పరిశుభ్రమయినది ' అని.
మారు, mAru
-n.
--time; turn; occasion;
మారు, mAru
-v. i.
--change;
మారుగుళ్లదొడ్డి, mAruguLLladoDDi
-n.
--marshaling yard; switching yard; the place the bogies of a train are assembled and re-assembled into the specified sequence;
మారేడు, mArEDu
-n.
--bael; hog plum; golden apple; [bot.] Aegle marmelos of the Rutaceae family;
-- The tree is considered to be sacred by the Hindus;
-- [Sans.] బిల్వ; సిరిఫలమ్;
మాల, mAla
-adj.
--belonging to one of the untouchable castes of India;
-n.
--(1) garland; wreath;
--(2) a stanza (in a poem) with four lines
--(3) one of the untouchable castes of India;
మాలకాకి, mAlakAki
-n.
--raven; a black crow;
-- బొంతకాకి; కాకోలం;
మాల గద్ద, mAla gadda,
- n.
-- the pariah kite; [bio.] Milvus migrans;
మాసం, mAsaM
-n.
--month;
--అమంత మాసం = the duration from one new moon day to the next new moon day, in one type of reckoning a month,
--పూర్ణిమాంత మాసం = the duration of time from one full moon day to the next full moon day, in one type of reckoning a month.
మాస, mAsa
-adj.
--monthly;
మాసిక, mAsika
-n.
--patch; patch on a garment;
మాసిపోవు, mAsipOvu
-v. i.
--become soiled; become dirty;
మాహిషం, mAhishaM
- n.
-- cow;
-- మాహిషం అనేది మూడో ఈత ఆవు; "మాహిషంచ శరచ్చంద్ర చంద్రికా ధవలం దధి" కాళిదాసు ఆభాణకానికి ఈ అర్థమే!
మింగు, miMgu
-v. t.
--swallow; devour;
మించు, miMcu
-v. t.
--surpass; exceed; excel; transgress;
మిక్కిలి, mikkili
-adj.
--much;
మిగులు, migulu
-n.
--(1) remainder; balance;
--(2) excess;
--(3) [math.] carry; (ant.) తగులు = deficit; borrow; in the decimal number system, for example, when two digits are added and if the sum exceeds ten, we put one of the digits of the total as the sum and the other digit is "carried" into the next higher position. Similarly, during subtraction, a "borrow" arises.
మిగుల్చు, migulcu
-v. t.
--save; preserve; retain; keep;
మిట్ట, miTTa
-n.
--(1) high ground;
--(2) hillock; (ant.) పల్లం;
మిట్టమధ్యాహ్నం, miTTamadhyAhnaM
-n.
--high noon;
మిటారి, miTAri
- n.
-- an attractive woman; a fashionable woman; an enticing woman;
మిఠాయి, miThAyi
-n.
--sweet; confection;
మిడత, miData
-n.
-- (1) common grasshopper; vegetable grasshopper; [biol.] Atractomorpha similis of the Pyrgomorphidae family;
-- (2) tobacco grasshopper; [biol.] Atractomorpha crenulata
--locust; cricket; mantis;
-- (rel.) ఇలకోడి; కీచురాయి;
మిడిమిడి, miDimiDi
-adj.
--slight; meagre;
---మిడిమిడి జ్ఞానం = half-baked knowledge.
మితి, miti
-n.
--(1) limit; bound;
--(2) a measure; a measuring device;
---మితిమీరి = exceeding the limit.
---భారమితి = a pressure gauge.
---ఉష్ణమితి = a temperature gauge.
మితిమీరు, mitimIru
-v. i.
--exceed the limit;
మిత్తి, mitti
- n.
- interest;
-- అడ్డికి పావుశేరు మిత్తి = అడ్డ అంటే రెండు శేర్లు. "అడ్డకి పావుశేరు మిత్తి" అంటే ఎనిమిదో వంతు వడ్డీ. పన్నెండున్నర శాతం.
మిత్రుడు, mitruDu
-n. m.
--friend; ally; pal; (ant.) శత్రువు;
మిథ్య, mithya
-n.
--unreal; imaginary; illusion; something that cannot be definitively identified as such;
మిథునం, mithunaM
-n.
--(1) the couple Shiva and Parvathi of Hindu mythology;
--(2) wife and husband; couple; esp. old couple;
--(2) Gemini; a zodiacal sign;
మిథునరాశి, mithunarASi
-n.
--Gemini, the constellation; one of the twelve signs of the Zodiac;
మిద్దె, midde
-n.
--the upper part of a flat-roofed house; terrace;
మిద్దెటిల్లు, middeTillu
-n.
--a house with a terraced roof;
మినప, minapa
-adj.
--pertaining to black gram dal; see also మినుగులు;
మిన్ను, minnu
-n.
--sky;
---మిన్ను విరిగి మీద పడుతోంది = [idiom] the sky is falling.
మిరప, mirapa
-adj.
--pertaining to cayenne pepper;
-n.
--cayenne; pepper; chili; chilli; this plant, a native to Brazil, came to India after the late fifteen hundreds;
-- మిర్చి అన్నా మిరప అన్నా ఒక్కటే; గుంటూరు మిర్చి ఎర్ర తోలుతో ఉంటే గొల్లప్రోలు మిర్చి నారింజ రంగులో ఉంటుంది;
--- కొండ మిరప = Bird eye chillies;
--- ఎర్ర మిరప = red pepper; [bot.] Capsicum fastigiatum; Capsicum annuumof the Solanaceae family;
--- పచ్చ మిరప = green pepper; [bot.] Capsicum frutescens;
--- ఎండుమిరప, = dried chilli;
--- బుంగ మిరప = bell peppers = sweet peppers = Simla peppers;
--- పాప్రికా = paprika = కారం తక్కువ ఉన్న మిరప;
--- పిమెంటో = red pimento = కారం లేని మిరప;
మీగడ, mIgaDa
-n.
--the skin of milk; cream on the surface of heated milk;
మీట, mITa
-n.
--switch; lever;
మీటలమాల, mITalamAla
-n.
--a bank of switches;
మీటరు, miTaru
-n.
--(1) meter; a measuring instrument such as the volt meter;
--(2) meter; metre; a standard measurement of length in the metric system of units. One meter equals 100 centimeters (cm). 1000 meters is a kilometer (km);
---థర్మామీటరు = thermometer.
మీటు, mITu
-v. t.
--pluck with fingers; pull; fling;
మీది, mIdi
-adj.
--upper;
---మీది భాగం = upper portion
-pos. pron.
--yours;
---ఇది మీది = this is yours
మీదుమిక్కిలి, mIdumikkili
-adv.
--in addition to; over and above; besides;
మీమాంస, mImAmsa
-n.
--(1) investigative examination; discussion to find the truth;
--(2) one of the six systems of Indian philosophy, called Darshanas;
మీనం, mInaM
-n.
--Pisces, the constellation; one of the twelve signs of the Zodiac; మీనరాశి;
మీనమేషాలు లెక్కపెట్టడం, mInamEshAlu lekka peTTaDaM
-ph.
--[idiom] wasting too much time analyzing; procrastination;
మీను, mInu
-n. s.
--fish;
మీనురూపురిక్క, mInurUpurikka
-n.
--(lit.) the constellation in the shape of a fish; Piscum; రేవతీ నక్షత్రం;
మీరు, mIru
-pron.
--you;
-v. i.
--exceed;
మీలు, mIlu
-n. pl.
--fish;
మీసం, mIsaM
-n.
--(1) man's moustache;
--(2) animal's whiskers; vibrissae; these are not hairs and should not be trimmed; these are sensors of vibrations;
--(3) insect's antenna;
ముంగిలి, muMgili
-n.
--courtyard; frontyard;
ముంగిస, muMgisa
-n.
--mongoose; [bio.] Herpestes sp.;
-- నకులిక; అహి-నకులిక బంధం = పరస్పర విరోధంతో ఎపుడూ ప్రవర్తించే జాతి వైరం. ఒకరిని చూడగనే మరొకరికి అతణ్ణి చంపివేయాలనేటంత కోపం;
ముంగురులు, muMgurulu
- n. pl.
-- forelocks;
ముంచు, muMcu
-v. t.
--dip; plunge; immerse; (ant.) తేల్చు;
ముంజ, muMja
-n.
-- దర్భతో పేడిన ముప్పేట తాడును ముంజ అంటారు. ముంజ అనే గడ్డి(దర్భ)తో పేడినది — మౌంజి. దీన్ని మేఖల అని గూడా అంటారు. బ్రహ్మచారి ఎపుడూ ధరించవలసినవిగా చెప్పిన వాటిలో ఈ మౌంజి ఒకటి.
ముంజె, muMje
-n.
--soft and tender kernel inside the stone of a palm fruit;
ముండ, muMDa
-n.
--(1) widow; a woman whose head is shaven;
--(2) prostitute;
ముక్త, mukta
-adj.
--(1) united; unified;
--(2) leftover; previously used;
---ముక్త కంఠం = with one voice.
---ముక్తపదగ్రస్తం = a figure of speech in which the previous word or syllable is picked up in the next word.
ముక్తసరి, muktasari
-adj.
-- (1) brief; succinct; abbreviated, abridged; contracted; summarized; (2) mean; trivial; small; a trifle.
-- (ety.) ముఖ్తసర్ (مختصر) అన్నదానికి సంగ్రహించు, సంగ్రహం అన్న అర్థం అరబ్బీలో ఉంది;
ముక్కాలిపీట, mukkAlipITa
-n.
--tripod; త్రిపాది;
ముక్తానుషంగాలు, muktAnushaMgAlu
- n. pl.
--free associations;
ముఖాముఖీ, mukhAmukhI
-n.
--(1) interview; face to face; in front;
--(2) rendezvous; tryst;
ముగ్గు, muggu
-n.
-- an ornamental pattern, drawn on the ground or floor with rice flour or chalk, especially at the front of a Hindu household;
ముగ్గురు, mugguru
-pron.
--three people;
ముచ్చటించు, muccaTiMcu
-v. t.
--talk about; discuss about;
ముచ్చిక, muccika
-n.
--calyx of a fruit or flower; structure near the stem of a fruit or flower;
ముచ్చిలిగుంట, mucciliguMTa
-n.
--the small dent-like depression at the back of the head, just below the cranium;
ముట్టడి, muTTaDi
-n.
--attack;
ముట్టడించు, muTTaDiMcu
-v. t.
--attack;
ముట్టించు, muTTiMcu
-v. t.
--kindle; light; touch with fire;
ముట్టు, muTTu
-n.
--menses; period; menstruation; the period of monthly discharge in adult females;
ముట్టుకొను, muTTukonu
-v. t.
--touch;
ముట్టె, muTTe
-n.
-- (1) snout; the forward projecting part of an animal's head; (2) the hard "stone" inside mango and palm fruits;
-- ముట్టె అనేది మామిడి టెంకకు వాడుక; అలాగే తాటి ముట్టె (తాటిచెట్టు నాటేదానికి గింజ); తలకూ పర్యాయపదం (సన్నివేశాన్ని బట్టి), వాడికి ముట్టె పొగురు (తల పొగరు అనే అర్థంలో); విడిగా ముట్టె అంటే తల అని కాదు.
ముఠా, muThA
-n.
--gang; clique;
ముడత, muData
-n.
--wrinkle; fold; pleat;
ముడి, muDi
-adj.
--raw;
---ముడి పదార్థం = raw material.
---ముడి పట్టు = raw silk.
-n.
--knot;
ముడిగాళ్లు, muDigALlu
-n.
--knock knees; the shape of legs that causes the knees to knock as a person walks;
ముతక చమురు, mutaka camuru
-n.
--crude oil, when referring to petroleum;
ముతకనూనె, mutakanUne
-n.
--unrefined oil, when referring to edible oils;
ముత్త, mutta
-adj.
--elderly; old;
---ముత్తాత = great grandfather; (lit.) old grandfather;
---ముత్తైదువ = (1) an elderly woman whose husband is still alive; (ety.) ఆ + విధవ = అవిధువ --> ఐదువ; ముది + ఐదువ = పెద్ద వయస్సులో ఉన్న పెళ్ళి అయినా స్త్రీ; (2) ముత్తు అంటే ముద్దు; (తమిళంలో నేటికీ ఈ అర్థంలో ఉంది.) కాబట్టి అందమైన అనే అర్థంలో ముత్తు + ఐదువ = ముత్తైదువ కావచ్చు.
ముత్యం, mutyaM
-n.
--pearl; the solidified excretion of a sea mussel; మౌక్తికం;
ముత్యపుచిప్ప, mutyapucippa
-n.
--mother-of-pearl; pearl oyster; ముక్తాస్పోటం; శుక్తి;
ముదర, mudara
-adj.
--(1) mature; not tender;
--(2) dark; not light;
--(3) thick; not thin;
---ముదర కాయ = a green vegetable that is reaching the stage of ripening.
---ముదర రంగు = dark color.
---ముదర పాకం = thick syrup.
---రోగం ముదిరిపోయింది = the disease has taken root, it is no longer acute.
ముదరా, mudarA
-n.
--refund; rebate; compensation; reduction in price;
ముద్ద, mudda
-n.
--(1) paste;
--(2) morsel; bolus; dollop; see also కరడు;
---పప్పుముద్ద = a dollop of dal.
ముద్ర, mudra
-n.
--(1) stamp; imprint; print;
--(2) posture in dance;
---చెరగని ముద్ర = indelible imprint.
ముద్రణ, mudraNa
-n.
--printing;
---ముద్రణ యంత్రం = printing press.
ముద్దువచ్చు, mudduvaccu
-v. i.
--to be cute; to be adorable; kissable;
మునగ కాడ, munaga KADa
-n.
--drumstick; the long rod-like fruit of drumstick tree; [bot.] Moringa oleifera of the Moringaceae family; [Sans.] శిగ్రుః; శోభాంజనః: ఆక్షీబః;
మునసబు, munasabu
- n.
-- Munsiff; a village-level officer of justice, usually a rank below a magistrate and above the rank "karanam;"
ముని, muni
-n.
--hermit; seer; thinker; an ascetic observing silence;
-- సంస్కృతంలో "మౌనం పాటించేవాడు" లేదా "తపస్వి" అనే అర్థం; మౌనంగా ఉంటూ ఆత్మ జ్ఞానాన్ని సాధించేవారు; "మౌనం చైవాస్మి గుహ్యానాం" అంటాడు భగవానుడు గీతలో.
-- ఋషులు మునులు ఒకటే. అందరూ భగవద్ధ్యాన పరాయణులే. ఋషులు త్రికాల జ్ఞానం కలవారు. అలాంటి దర్శనం వాళ్లకు కలుగుతుంది. వాళ్లు వశ్య వాక్కులు; ఋషుల నోట మాట అసంకల్పితంగా వస్తుంది. అది అట్లే జరుగుతుంది;
మునిమాపు, munimApu
-n.
--twilight; early evening;
--మునిచీకటి;
మునిశ్వేతం, munisvEtaM
-n.
--cloudy white;
మున్నీరు, munneeru
- n.
-- sea; ocean; the first waters; మొదటినీరు (= సముద్రం)
-- మున్- అన్న ధాతువుకు ముందు, తొలి అన్న అర్థాలున్నాయి. ఉదాహరణకు, ముంగురులు అంటే ముందున్న కురులు. మున్నుడి అంటే తొలిపలుకు, పుస్తకానికి ముందు ఉండే నుడి. ముత్తాత తాత కన్నా ముందున్న వాడు. అలాగే, ముచ్చెమటలు ముఖం మీద కనిపించే చెమటలు. కారు అంటే పంట అన్న అర్థం అయితే, ముంగారు అంటే తొలి పంట. అట్లాగే ముంజేయి, ముంగాలు మొదలైన పదాలు. ఈ పదాలన్నిటిలోనూ మున్- అన్న ఉపసర్గ ‘ముందు’ అన్న అర్థాన్ని సూచించేవే.
-- ముల్లోకాలు, ముమ్మారు, ముజ్జగములు, ముమ్మూర్తుల - ఈ పదాలన్నింటిలో మూన్-/మున్- అన్న ధాతువుకు మూడు అన్న అర్థమే ఉన్నా, మున్- అంటే ముందు అన్న అర్థం ఉన్న ధాతువు వేరే ఉంది.
మునుగు, munugu
-n.
--sink; go down; get inundated; (ant.) తేలు;
మురబ్బా, murabbA
-n.
--candied preserve; a fruit pieces preserved in honey or sugar syrup with no additional preservatives; this is different from jam or jelly or an electuary;
---అల్లం మురబ్బా = candied ginger.
మురమురాలు, muramurAlu
- n. pl.
- puffed rice;
-- [rel.] పేలాలు = popped rice or pop corn
మర్త్యలోకం, martyalOkaM
- n.
-- the abode of humanity; the Earth; (lit.) the land of the mortals;
ముర్రుపాలు, murrupAlu
-n.
--beestings; colostrum; milk of domestic cattle (cow, buffalo, goat, etc.) that has recently calved; this substance is rich in nutrients and antibodies and are essential for the calf; In humans, such items are supplied to the growing infant via the umbilical cord; apparently, in cattle such supply is not done. so drinking these besstings is essential for the calf;
--same as జన్నుపాలు;
ములికినాట్లు, mulikinaaTlu
- n. pl.
-- a sub-sect among Brahmins;
-- కేవలం వైదికవృత్తి వ్యవసాయం మాత్రమే చేసేవారు వైదికులు; వైదీకులలో వెలనాట్లు అనగా కోనసీమ ఇంకా పైకి వున్నవారు; ములికినాట్లు అనగా రాయలసీమ వైపు వారు; తెలగాణ్యులనగా తెలంగణా ప్రాంతం వారు. ఈవిధంగా వృత్తిపరంగా, ప్రాంతీయతాపరంగా వచ్చినవి ఈ భేదాలు.
ముల్కీ, mulkI
- n.
-- native; a person belonging to a region;
ములు, mulu
-pref.
--indicates thorn or rough celia on leaves;
ములుకు, muluku
-n.
--sharp point; thorn;
ములుకోల, mulukOla
-n.
--goad; a stick with a needle at its end;
ములుగు చేప, mulugu chEpa
- n.
-- eel fish; Eels are ray-finned fish belonging to the order Anguilliformes, which consists of eight suborders, 20 families, 164 genera, and about 1000 species;
ముళ్లతోటకూర, muLlatOTakUra
-n.
--[bot.] Amaranthus spinosus Linn. of the Amaranthaceae family;
ముళ్లపంది, muLlapaMdi
-n.
--porcupine; same as ఏదుపంది; ముండ్లపంది;
ముళ్లవంకాయ, మొలుగుకాయ, muLlavaMkAya, molugukAya
- n.
-- [bot.] Solanum hirsutum of Solanaceae Family (Potato family)
--- ఇది వంగ, పొగాకు జాతికి చెందిన మొక్క;
మువ్వీసం, muvvIsaM
- n.
-- the fraction 3/16;
ముష్కరుడు, mushakruDu
- n.
--obstinate person; stubborn person; rude person;
ముషిణి, mushiNi
-n.
--strychnine; Strychnos nux vomica; a poisonous substance from a plant;
ముష్టి, mushTi
-n.
--(1) fist;
--(2) alms; a fistful of alms;
ముష్టికాయ, mushTikAya
-n.
--[bot.] Nux Vomica, Strychonys Nuxvomica; a natural drug useful in reducing fever;
ముష్టిది, mushTidi
-n. f.
--beggar; panhandler; a person seeking a fistful of alms;
ముష్టివాడు, mushTivADu
-n. m.
--beggar; panhandler;
ముసాంబ్రం, musAMbraM
-n.
-- dried juice of aloeswood, or Indian aloe; [bot.] Aloe barbadensis;
-- Agarwood, aloeswood, eaglewood or gharuwood is a fragrant dark resinous wood used in incense, perfume, and small carvings. It is formed in the heartwood of aquilaria trees when they become infected with a type of mold (Phialophora parasitica);
ముసిముసి, musimusi
-adj.
--onomatopoeia for smile;
ముసుగు, musugu
-n.
--veil; mask;
ముసురు, musuru
-n.
--nagging rain; slow, nagging low-grade rain and lasts for a couple of days;
-- [see also] జడివాన;
ముసురు, musuru
-v. t.
--hover about;
---ఈగలు ముసురుతున్నాయి = the flies are hovering around.
ముహూర్తం, muhUrtaM
-n.
--(1) an auspicious time to perform an important thing;
--(2) a duration of time equal to 48 minutes; 1 మూహూర్తం = 2 ఘడియలు = 48 నిమిషాలు;
-- (3) ఒక పగలు, ఒక రాత్రినీ కలిపిన మొత్తాన్ని అహోరాత్రం అంటారు. ఒక అహోరాత్రంకు ఇలాంటివి 30 ముహూర్తాలు ఉంటాయి. అంటే… ఒక రోజులో 30 ముహూర్తాలు జరుగుతాయి. సూర్యోదయమునకు ముందు వచ్చే ముహూర్తాలలో మొదటిది. దీనినే ‘బ్రహ్మముహూర్తం’ అంటారు. అంటే రోజు మొత్తంలో 29వది బ్రహ్మ ముహూర్తం. ఈ ముహూర్తానికి అధిదేవత బ్రహ్మ. కాబట్టి దీనికి బ్రహ్మ ముహూర్తం అనే పేరు వచ్చింది. నిజానికి తెల్లవారుజామును 2 భాగాలుగా విభజించారు. సూర్యోదయమునకు 2 ఘడియల ముందు కాలాన్ని అనగా 48 నిమిషముల ముందు కాలాన్ని ఆసురీ ముహూర్తం అని ఆసురీ ముహుర్తానికి ముందు 48 నిమిషముల ముందు కాలాన్ని బ్రహ్మముహూర్తం అని అంటారు.
-- (4) అమావాస్య నాడు సూర్యుడి తో కలిసి ఉదయించిన చంద్రుడు 30 రోజుల పాటు, తిథికి 48 నిముషాలు చొప్పున ముందర ఉదయించి 30 తిథుల అనంతరం మళ్లి సూర్యుడి తో ఉదయిస్తాడు. 48 నిమిషాల కాలం ఒక ముహూర్త కాలం; కాల గమనానికి ముహూర్తం ఒక ఏకకం (Unit);
మూక, mUka
-n.
--crowd;
మూకుడు, mUkuDu
-n.
--a bowl-shaped pan for deep frying;
మూకుమ్మడిగా, mUkammaDigA
- adv.
-- lock, stock and barrel;
మూగు, mUgu
-v. i.
--surround; gather and hover around;
మూట, mUTa
-n.
--bundle; pack; bag;
మూటా ముల్లె, mUTA mulle
-ph.
--bag and baggage;
మూడు, mUDu
-n.
--three;
మూడు ముడులు, mooDu muDulu
- ph. the three knots;
-- In a traditional Hindu wedding, the groom ties a sacred necklace, around the neck of the bride, with three knots. This three symbolizes the union of their three bodies: the gross, the subtle, and the Pure Consciousness;
-- మానవుల యొక్క స్థూల సూక్ష్మ కారణ అనే మూడు శరీరాలు ఉంటాయి. ఈ సమయంలో వేసే ఒక్క ముడి ఒక్కో శరీరానికి సంబంధించినది… వధూవరులో కేవలం బాహ్య శరీరంతో మాత్రమే కాకుండా మొత్తం మూడు శరీరాలతో కలిసిమెలిసి ఉండాలని ఉద్దేశంతో మూడు ముళ్ళు కలుపుతారు…
మూడొంతులు, mUDoMtulu
-adv.
--three out of four; in all probability;
మూఢం, mUDhaM
-n.
--[astro.] obscuration of a planet by Sun's rays; Heliacal rising of a planet; [astrol.] a planet moving into the same house as the Sun;
-- మూఢము అనగా ఒక గ్రహం సూర్యునికి దగ్గరగా రావడం. లేదా ఒకే రాశి యందు ఉండడం; శుభకార్యము చేయఁగూడని కాలము;
మూఢత, mUDhata
-n.
--stupidity; foolishness;
మూఢుడు, mUDhuDu
-n. m.
--stupid;
మూఢమతి, mUDhamati
-n.
--stupid;
మూత, mUta
-n.
--lid; cover; cap; top;
మూత్రం, mUtraM
-n.
--urine;
మూత్రపిండం, mUtrapiMDaM
-n.
--kidney; nephram;
మూత్రాణి, mUtrANi
-n.
--purine; a type of molecule found in the DNA;
మూతి, mUti
-n.
--mouth;
మూపు, mUpu
-n.
--shoulder; bull's hump;
మూపురం, mUpuraM
-n.
--shoulder of a bull; cow; or camel;
మూయు, mUyu
-v. t.
--shut; close;
మూర, mUra
-n.
--cubit; a measure of length equal to the span from the tip of the elbow joint to the tip of the middle finger of the open hand;
---పిడిమూర = a length measure equal to the span from the tip of the elbow joint to the tip of the closed first;
-- 1 అంగుళం = 2.54 సెంటీమీటర్లు; 1 బెత్త = 3 అంగుళాలు; 1 జాన = 3 బెత్తలు; 1 అడుగు = 12 అంగుళాలు; 1 మూర = 2 జానలు; see also బార;
మూర్ఛ, mUrCha
-n.
--epilepsy; petit mal; grand mal; fainting spell; swoon;
మూర్ఛన, mUrChana
-n.
--derived musical scale;
--సప్తస్వరముల యొక్క ఆరోహణావరోహణములను మూర్ఛనలందురు;
మూర్ధన్యాక్షరాలు, mUrdhanyAksharAlu
- n.
-- The letters ట,ఠ, డ, ఢ, ణ, ళ, ఴ లు of the Telugu alphabet;
--ద్రావిడ భాషలలో మూర్ధన్యాక్షరాలు (ట,ఠ, డ, ఢ, ణ, ళ, ఴ లు), ర-ఱ-లలు ప్రథమాక్షరంగా ఉండడానికి వీలులేదు. విశేషణంగా తెలుగులోనూ, ఇతర ద్రావిడ భాషలలోనూ హల్లుల ముందు ఇరు-, అచ్చులముందు ఈరు- అన్న రూపాలే కనిపిస్తాయి. ఇరువంకలు అంటే రెండు పక్కలు. ఇరువురు అంటే ఇద్దరు.
మూల, mUla %updated
-adj.
--basic; proto;
-n.
--(1) Lambda Scorpii; Shaula; Yoga tara of the 19th lunar mansion; located in the constellation Scorpio; one of the brightest stars in the night sky;
--(2) The 19th of the twenty seven star groups (or asterisms or lunar mansions) of the Hindu calendar;
--(3) corner; nook;
మూలకం, mUlakaM
-n.
--element; chemical element;
మూలగ, mUlaga
-n.
--marrow; bone marrow;
మూలధనం, mUladhanaM
-n.
--capital; original investment; principal;
మూలబిందువు, mUlabiMduvu
-n.
--base point; radix point; decimal point in a base-ten system and a binary point in a base-two number system;
మూలమట్టం, mUlamaTTaM
-n.
--set-square; an instrument to set things at right angles;
మూలవిరాట్టు, mUlavirATTu
-n.
--(1) main idol located in the inner sanctum of a temple; a stand-in idol (ఉత్సవ విగ్రహం) is often used in street parades while the real idol is left in the inner sanctum;
--(2) patriarch or matriarch of a family;
మూలశంక, mUlaSaMka
-n.
--piles; hemorrhoids; (lit.) doubt at the bottom;
మూల్యం, mUlyaM
-n.
--price;
మూలాధారం, mUlAdhAraM
-n.
--basis; source;
మూలాధారచక్రం, mUlAdhAracakraM
-n.
--according to Kundalini Yoga, one of the centers of energy in the human body, believed to be located at the base of the spinal column;
మూల్యాంకనం, mUlyAMkanaM,
-n.
--evaluation; assessment; estimation;
-- ఒక విషయం/సమాధానం లోని సత్తా ఏమిటో అంచనా వేయడం; పరీక్షలో ఎన్ని మార్కులు ఇవ్వవచ్చునో చెప్పడం మూల్యాంకనమే.
మృగవ్యాధుడు, mRgavyAdhuDu
-n.
--Sirius; the brightest star as seen from the Earth in Canis Major; % to e2t
మృగనాభి, mRganAbhi
-n.
--musk; the secretion from a gland of a deer; % to e2t
మృగశిర, mRgaSira %updated
-n.
--(1) Beta Tauri; Elnath; Yoga tara of the fifth lunar mansion;
--(2) Orion; the star cluster that looks like a hunter; The fifth of the 27 star groups (or asterisms or lunar mansions) of the Hindu calendar; Represents the head of an animal in the Vrishabha rAsi of the Hindu calendar;
మృణ్మయము,
- n.
-- made of clay; full of clay;
-- మృత్ శబ్దానికి మయట్ ప్రత్యయం చేరి మృణ్మయమ్ అయింది. ఇది సంస్కృత పదం. "యరోఽనునాసికేఽనునాసికోవా" అన్న పాణినీయ సూత్రం ప్రకారం హకారం కాక మరేదైనా హల్లుకు పిదప అనునాసికాక్షరం వచ్చినప్పుడు ఆ హల్లుకు బదులు దాని వర్గం లోని అనునాసికాక్షరం ఆదేశం ఔతుంది.
మృత్ + మయమ్ => మృణ్ + మయమ్ => మృణ్మయమ్; ఇక్కడ మ ముందు వచ్చిన తకారానికి బదులు అనునాసికమైన ణకారం వచ్చింది.
--ఋ, ర, ష ల తరువాత వచ్చే న, ణగా మారుతుంది. 'రషాణాం నోణః సమానపదే' అని సూత్రం. అలా మృత్/మృద్ + మయ --> మృన్ + మయ --> మృణ్ + మయ --> మృణ్మయ అయింది.
వాక్ + మయం => వాఙ్మయం, సత్ + మార్గం => సన్మార్గం , వంటివి ఈ సూత్రం ప్రకారం ఏర్పడిన పదాలే;
మృత, mRta
-adj.
--dead;
మృత్తిక, mRttika
-n.
--earth; clay; soil;
మృత్యువు, mRtyuvu
-n.
--death;
మృదంగం, mRdaMgaM
-n.
--a drum used in Indian musical performances;
మృదులాస్థి, mRdulAsti
-n.
--cartilage;
మృదువు, mRduvu
-adj.
--tender; gentle; soft;
మృష్ట, mRshTa
-adj.
--wholesome; healthy; clean;
మృష్టాన్నం, mRshtAnnaM
-n.
--wholesome food;
మెంతులు, meMtulu
-n. pl.
--fenugreek; [bot.] Trigonella foenum graecum; T. graecum; Here, foenum graecum means Greek Hay; greens of this plant were used in Greece to feed horses;
--these seeds, widely used in Indian cooking, have been reported to possess hypoglycemic and hypolipidemic properties in animal experiments, as well as in human and clinical cases;
--[Sans.] రుచిప్రదా; మిశ్రం; తాళపర్ణికా:
మెగిడి, megiDi
-n.
--smoke; a word used by Chenchu tribes;
మెగిడిపెట్టు, megiDipeTTu
-v. t.
--to smoke (a fish);
మెగా, megA
-adj.
--pref. million; big; huge; (ant.) మైక్రో;
మెట్ట, meTTa
-n.
--(1) upland; elevated land; land with no irrigation; (ant.) పల్లం; పుంజె; మాగాణి;
--(2) hillock;
మెట్ట జలగ, meTTa jalaga
-n.
-- slug, land slug;
-- నత్తలలాగే ఇవి కూడా అతి మెల్లగా ప్రయాణిస్తాయి. అయితే నత్తలకి ఉన్నట్లు వీటికి గుల్లలు (Shells) ఉండవు. నత్తలలాగే మెట్ట జలగలు కూడా గాస్ట్రోపోడా (Gastropoda) తరగతిలోని సిగ్మురెత్రా (Sigmurethra) కుటుంబానికి చెందుతాయి. నీటి జలగల (Leeches) లాగా వీటికి రక్తం పీల్చే స్వభావం లేదు;
మెట్ట తామర, meTTa tAmara
-n.
--ground lotus; Indian shot; [bot.] Canna indica of the Cannaceae family;;
-- దీని ఆకుల పసరు తామర, గజ్జి, చిడుము వంటి మొండి చర్మవ్యాధులకు, సర్పి ( Herpes zoster) వంటివాటికి దివ్యౌషధంగా పనిచేస్తుంది;
-- see also సీమ మెట్ట తామర = [bot.] Cassia alata;
మెట్ట సేద్యం, meTTa sEdyaM
-n.
--dry cultivation;
మెటికలు, meTikalu
-n.
--knuckles;
---మెటికలు విరవకు = do not crack knuckles.
మెట్రిక్ టన్ను, meTrik Tannu
-n.
--metric ton; one million grams; mega garm; 2205 pounds;
మెట్రిక్ పద్ధతి, meTrik paddhati
-n.
--metric system; an internationally agreed system of measuring weights and measures using units like meters for length, kilograms for weight and seconds for time; the MKS system;
మెట్టు, meTTu
-n.
--(1) step, as in step of a stair;
--(2) rung, as in rung of a ladder;
మెడ, meDa
-n.
--nape; neck; the back part of the neck; (ant.) పీక;
మేజువాణీ, mEjuvANI
- n.
-- a group dance performed by a clan of prostitutes with indecent language and exposure; it was customary to have such performances at weddings in bygone days; (see also) నాచ్ పార్టీ; భోగంమేళం;
మేజోళ్లు, mEjOllu
-n. pl.
--socks; stockings;
మేడ, mEDa
-n.
--a building with at least one floor above the ground floor; palace;
మేడమీద, mEDamIda
-n.
--upstairs;
మేడమెట్లు, mEDameTlu
-n.
--stairs;
మేడి, mEDi
-n.
-- cluster fig; a species of the fig tree; [bot.] Ficus glomerata; Ficus racemosa; Ficus palmata;
--(note) It is a common belief that this fruit is pretty outside with worms inside;
-- మేడిపండు అంటే మేడి చెట్టు కాయ. దీని హైబ్రిడ్ రకాలను అత్తిపండు, అంజీర అంటారు. మన దేశంలో చాలా చోట్ల ఈ చెట్లు కనిపిస్తాయి. మేడిపండు చూడడానికి గుండ్రంగా ఉంటుంది. పచ్చగా ఉన్నప్పుడు కాస్త పుల్లగా, చేదుగా ఉంటుంది. పండి పసుపు రంగులోకి మారిన తరువాత తీపిగా ఉంటుంది. మేడి పండు పండడం మొదలైనప్పుడు, మేడిపండులోని చిన్న చిన్న గుబ్బల వంటి కండ కోసం పురుగులు పండులోకి చేరి పండుని తింటాయి. నాటు పండయిన మేడిపండ్లలో పురుగులు ఉంటాయి. ఇది అత్తిపండ్లు పెంచబడిన మొక్కల నుంచి వస్తాయి. వీటి పెంపకంలో పురుగుమందుల కారణంగా పురుగులుండవు.
-- ఉదుంబరం;
మేన, mEna
-- pref.
-- related by the body; related by blood;
--- మేనమామ = an uncle related by blood = mother's brother;
--- మేనత్త = an aunt related by blood = father's sister;
--- వేలువిడచిన మేనమామ = mother's cousin (brother); mother's sister's son;
మేను, mEnu
-- n.
-- body;
మ్లేచ్ఛులు, mlEcChulu
-n. pl.
-- (1) Barbarians; uncivilized;
-- foreigners who do not speak our language (Sanskrit), who eat beef, and who do not follow our customs and traditions;
--"గోమాంసం తినేవారు, సంస్కృతం కాక పలురకాల భాషలు మాట్లాడేవారు, మన ఆచారాలను వేటినీ పాటించని వారిని మ్లేచ్ఛులని అంటారు" అని బౌధాయనుడు మ్లేచ్ఛ శబ్దాన్ని నిర్వచించాడు;
మైదా పిండి, maidA piMDi
- n.
-- all-purpose flour; the flour made from a mixture of hard and soft varieties of white wheat;
-- గోధుమ పిండి = wheat flour made from red wheat, without removing the skin and germ;
-- గోధుమలు పిండిమరలో పిండి పట్టించినప్పుడు అందులో గోధుమ పొట్టు, గోధుమ రవ్వ, బొంబాబు రవ్వ (సమొలిన), వగైరాలతోపాటు, చివరకు మెత్తగా మిగిలిన మైదాను కొన్ని రసాయనాలతో శుద్ధి చేసి తెల్లగా తీర్చిదిద్దుతారు. మిల్లులో బాగా పోలిష్ చేయబడిన గోధుమల నుండి వచ్చిన పిండికి Azodicarbonamide, Chlorine gas, మరియూ Benzoyl peroxide అనే రసాయనాలను ఉపయోగించి తెల్లగా చేస్తారు. అందువల్ల మైదా పిండి ముట్టుకోవడానికి మెత్తగాను, చూడటానికి తెల్లగానూ ఉంటుంది. మైదాతో ఆరోగ్య ప్రయోజనాలేవీ లేవు. మైదా వినియోగం ఆరోగ్యకరం కూడా కాదు;
మైలతుత్తం, mailatuttaM
- n.
-- copper sulfate; CuSO4;
-- చికీగ్రీవం;
మొక్కుబడి, mokkubaDi
- n.
-- votive; vow;
-- దేవతల కిచ్చెదనని చెప్పిన కానుక;
మొగమాటం, mogamATaM
- n.
-- complaisance; civility courtesy; conciliatory conduct; feeling delicate; a desire or willingness to please others, or to be agreeable and willing; a reluctance to refuse a request or to wound another's feelings by not complying;
-- దాక్షిణ్యం; మొహమాటం;
మొగలి, mogali
- n.
-- Screw pine; [bot.] Pondonus tectorius;
-- ఇది ఆవృతబీజ జాతి (Angiosperms) సతత హరిత వృక్షం; ఇది 15-20 అడుగుల ఎత్తుకు పెరుగుతుంది.
-- మొగలిపువ్వు వాసనకు పాములు వస్తాయని అంటారు కానీ దీనికి శాస్త్రీయమైన రుజువు లేదు; ఈ పూల వాసనకి ఆకర్షింపబడి వచ్చాయనేదానికి ఇదమిద్ధంగా ఋజువులేమీ లేవు.
మొలలు, molalu
- n.
-- piles; hemorrhoids;
-- దానిమ్మ తొక్కల పొడి (Powdered pomegranate peel). ఆయుర్వేద మందుల దుకాణాల్లోనూ, ఆన్లైన్ లోనూ దొరుకుతుంది. ఉదయం సాయంత్రం ఒకో చెంచాడు చూర్ణం నీటితో కలిపి తాగితే విరేచనం అయేటప్పుడు రక్తం పోకుండా ఆపుతుంది.
మోక్షం, mOkshM
- n.
-- liberation; cessation of suffering; attainment of Supreme Bliss; Liberation of the soul from the body; Deliverance from the bonds of sense; Beatitude;
-- the Hindu equivalent of Buddhist నిర్వాణం;
మోట, mOTa
- n. A water pump, a water wheel, or a device for drawing water from wells to irrigate the fields.
మోటబావి, mOTabAvi
- n.
-- a wide-mouthed well suitable for lifting water with a specially shaped bucket, called 'mota' used for watering irrigated fields;
-- కపిలబావి, మోటనుయ్యి; నీళ్ళు తోడటానికి మోట అమర్చిన బావి;
మోతిబిందు, mOtibiMdu
- n.
-- cataract; an eye disease in which the lens gets clouded;
మోహం, mOhaM
-n.
-- attachment; సాంగత్యం వల్ల ఒక వస్తువు తనదే అనే భావన;
మొహమాటం, mohamATaM
- n.
-- doing something with a sense of discomfort so as not to make a host uncomfortable;
-- మొగము + ఓటమి = మొగమోటమి = ఉచ్చారణ లో గూడా మొహమాటం అయి పోయింది. అంటే మొగం చూడడానికి చెల్లకపోవడం; ఇప్పటి వాడుకలో — మారుమాట చెప్పలేక, ఒప్పుకోవడం అనే అర్థం లో వాడుతున్నాం; అయిష్టంగానే ఎదుటివాడి మాటను అంగీకరించడం మొహమాటమౌతుంది. దీనిమీద సంస్కృత ఉపసర్గ ^నిర్^ చేర్చి "నిర్మొహమాటం" గా అనేది గూడా వాడుకలోకి వచ్చింది.
-- ఆహారే వ్యవహారే చ త్యక్త లజ్జః సుఖీ భవేత్ = ఆహారం విషయంలోను, వ్యవహారం విషయంలోనూ మొహమాట పడకూడదు;
మౌళి, mouLi
- n.
-- (1) coiffured hair; ornamented hairdo; (2) crown; (3) leader; best of the tribe;
-- సిగ; కొప్పు; చంద్రమౌళి = one who has the moon as a hair ornament = Lord Shiva;
మూలం
V. Rao Vemuri, English-Telugu and Telugu-English Dictionary and Thesaurus, Asian Educational Services, New Delhi, 2002 ISBN 0-9678080-2-2
.jpg)