సామెతలు - ద

భాషా సింగారం
సామెతలు
అ ఆ ఇ ఈ ఉ ఊ-ఋ
ఎ ఏ ఒ ఓ అం అః
క ఖ గ-ఘ
చ-ఛ జ ఝ
ట ఠ డ-ఢ ణ
త థ ద ధ న
ప ఫ బ భ మ
య ర ల వ
శ-ష స-హ
ళ క్ష ఱ
జాతీయములు
అ ఆ ఇ ఈ ఉ ఊ
ఋ ఎ, ఏ, ఐ ఒ, ఓ, ఔ
క, ఖ గ, ఘ చ, ఛ జ, ఝ
ట, ఠ డ, ఢ ణ
త, థ ద, ధ న
ప, ఫ బ, భ మ
య ర ల వ
శ ష స హ
ళ క్ష ఱ
ఆశ్చర్యార్థకాలు
నీతివాక్యాలు
పొడుపు కథలు

సామెతలు లేదా లోకోక్తులు (Proverbs) ప్రజల భాషలో మరల మరల వాడబడే వాక్యాలు. వీటిలో భాషా సౌందర్యం, అనుభవ సారం, నీతి సూచన, హాస్యం కలగలిపి ఉంటాయి. సామెతలు ఆ భాష మాట్లాడే ప్రజల సంస్కృతిని, సాంప్రదాయాలను ప్రతిబింబిస్తాయి. "సామెత లేని మాట ఆమెత లేని ఇల్లు" అంటారు. సామెతలకు ఏ ఒక్కరినీ రచయితగా చెప్పలేము. ప్రజలు తమ అనుభవాల్లోనుంచే సామెతలను పుట్టిస్తారు.

సామెతలు ప్రసంగానికి దీపాల్లాంటివి. అవి సంభాషణకు కాంతినిస్తాయి. సామెతలో ధ్వని ఉంటుంది. ప్రసంగోచితంగా ఒక సామెతను ప్రయోగిస్తే పాలల్లో పంచదార కలిపినట్లుంటుంది. సామెతలు సూత్రప్రాయంగా చిన్న వాక్యాలుగా ఉంటాయి. ఇవి ఒక జాతి నాగరికతను చెప్పకనే చెబుతుంటాయి. ఇవి పూర్వుల అనుభవ సారాన్ని తెలియజేసే అమృత గుళికలు ("ఆకలి రుచి ఎరుగదు. నిద్ర సుఖమెరుగదు"). పండితులకు, పామరులకూ పెట్టని భూషణాలు ("ఊరక రారు మహానుభావులు"). సామెతలు ఒక నీతిని సూచింపవచ్చును ("క్షేత్రమెరిగి విత్తనం వెయ్యాలి, పాత్రమెరిగి దానం చేయాలి"). ఒక అనుభవ సారాన్ని, భావమును స్ఫురింపజేయవచ్చును ("ఓడలు బళ్ళవుతాయి, బళ్ళు ఓడలవుతాయి", "కడివెడు గుమ్మడి కాయైనా కత్తిపీటకు లోకువే"). ఒక సందర్భములో సంశయమును నివారించవచ్చును ("అందానికి కొన్న సొమ్ము అక్కరకు పనికొస్తుంది"). వ్యక్తులను కార్యోన్ముఖులను చేయవచ్చును ("మనసుంటే మార్గముంటుంది") ప్రమాదమును హెచ్చరించవచ్చును ("చిన్న పామునైనా పెద్దకర్రతో కొట్టాలి"). వాదనకు ముక్తాయింపు పాడవచ్చును ("తాంబూలాలిచ్చేశాను తన్నుకు చావండి"). హాస్యాన్ని పంచవచ్చును ("ఆత్రపు పెళ్ళికొడుకు అత్తవెంట పడ్డాడట").

ఇక్కడ "ద" అక్షరంతో మొదలయ్యే కొన్ని సామెతలు, వాటి వివరణలు ఇవ్వబడ్డాయి.

రచయితలు గమనించండి : క్రొత్త సామెతలు అక్షర క్రమంలో చేర్చండి. ఒకో అక్షరానికి ఒకో పేజీ కేటాయించబడింది. సంక్షిప్తమైన వివరణ ఈ పేజీలోనే వ్రాయవచ్చును. సుదీర్ఘమైన వివరణాదులు వ్రాయదలచుకొంటే ఆ సామెతకు వేరే పేజీ ప్రారంభించండి.

దరిద్రుడి పెళ్ళికి వడగళ్ళ వాన

దరిద్రుడైన వ్యక్తి పెళ్ళికి పూనుకోవడమే కష్టం. దానికి తోడు వడగళ్ళ వాన పడితే ఆ పెళ్ళి ప్రయత్నాలు కాస్తా చెడుతాయి. అదే విధంగా ఎవరైనా తమ తలకు మించిన పనికి పూనుకున్నప్పుడు వారికి మరిన్ని అవరోధాలు ఎదురైతే వారి పరిస్థితిని వివరిస్తూ ఈ సామెతను వాడుతారు.

దాన్ని నమ్ముకొని దడి కింద దాక్కొని వుంటే ఈదుర గాలికి ఇచ్చుకొని చచ్చాడట

ఎవరో ఏదో ఇస్తారని ఆశపడి పడిగాపులు పడే వారి గురించి చెప్పే సామెత ఇది.

దారిన పోయె కంపను ముడ్డికి తగిలించు కొన్నట్లు....

అనవసరమైన విషయాలలో తల దూర్చి కష్టాలను కొని తెచ్చుకొనే వారిని ఇలా అంటారు.

దిక్కులేనివారికి దేవుడే దిక్కు

మనకు సహాయం అవసరమయినప్పుడు ఎవరి సహాయం అందకపొతే ఆ దేవుడి మీదే భారం వేయమని దీని అర్థం.

దిగితేనేగాని లోతు తెలియదు

సాధారణంగా ఏదైనా చెరువునిగాని మడుగునిగాని బయటినుండి చూసి లోతు అంచనా వేయలేము. అలాగే ఏ విషయమైనా మనం స్వయంగా పాల్గొంటేగాని అందులోని సాధక బాధకాలు తెలీవని చెప్పటానికి ఈ సామెతను వాడుతారు.

దిన దిన గండం, నూరేళ్ళు ఆయుష్షు

ప్రతి రోజు అత్యంత ప్రమాదకర పరిస్థితిలో వున్నప్పుడు ఏ రోజుకారోజు ..... ప్రాణాపాయం తప్పిందని బయట పడ్డామని సంతోష పడేవారి నుద్దేసించి ఈ సామెత వాడతారు.

దిబ్బ మీద కూర్చొని మేడమీదున్నట్లు కలలు కనడం

ఎవరి స్థాయికి తగ్గ కోరికలు వారు కోరాలని హితవు చెప్పే సామెత ఇది.

దీపం ఉన్నప్పుడే ఇల్లు చక్కదిద్దుకోవాలి

దీపం కాంతులను వెదజల్లుతున్నప్పుడు ఆ వెలుగులో మన పనులను చక్కపెట్టుకుంటాం, కాంతి తోలగిపోతె ఎ పని చేయలేము. అంటే ఏ సమయానికి ఏం చేయాలో ఆలోచించుకొని ఆలస్యం చేయకుండ మనిషి జీవితాన్ని సాగించాలని ఈ సామెత పరమార్దం.

దున్నపోతు ఈనిందంటే, దూడని కట్టెయ్యమన్నాడట

దున్నపోతు ఈనదు. ఎవరైనా అది ఈనిందంటే దూడను కట్టెయ్యమనడం అసందర్భ ప్రలాపన. అంటే ఎవరైనా ఒక అసందర్భమైన విషయాన్ని చెప్పినపుడు మరొకరు దానితో ఏకీభవించడం లేదా సమ్మతించడం జరిగితే ఈ సామెతను ఉపయోగిస్తాం.

దున్నపోతు మీద రాళ్ళవాన పడ్డట్టు

దున్న పోతు మీద వాన పడితే దానికి చాల హాయిగా వుంటుంది. అంతవరకు కాస్తనన్నా తొందరగా నడిచేది వర్షంలో అసలు నడవదు. అనా నిదానంగా పనిచేసే వారి గురించి ఈ సామెత వాడతారు.

దున్నపోతు మీద వానకురిసినట్లు

దున్నపోతు మీద ఎంత వాన కురిసినా వాటికి ఏమీ పట్టదు. అలాగే ఎంత చెప్పినా వినక పోయే వారిని ఈ సామెతతో పోలుస్తారు.

దున్నబోతె దూడల్లో... మేయ బోతె ఎద్దుల్లో

వివరణ: ఇంకా పని నేర్వని పెద్ద కోడెదూడ పని తప్పించుకోవడానికి.... దున్నబోతె తాను దూడనంటూ దూడల్లో కలిసి పోతుంది..... మేతకు వెళ్లేటప్పుడు పనిచేసె ఎద్దులకు మంచి మేత పెడతారు గనుక ఆమేత కొరకు ఎద్దులతో వెళ్లుతుంది.... ఎవరన్నా పని చేయకుండా తిని కూర్చుంటే ఈ సామెతను వాడతారు.

దున్నే ఎద్దులకు నక్కలను చూపి నట్లు

పని చేసుకునే వారి పనిని చెడగొట్టే వారి గురించి సామెత పుట్టింది. దున్నె ఎద్దులకు నక్కలను చూపితె అవి బెదిరి పనికి ఆటంకం కలుగుతుంది. పని చెడగొట్టే వారి గురించి ఈ సామెత వాడతారు.

దున్నేవాడు లెక్కలేసుకుంటే నాగలికూడా మిగలదు

వ్యవసాయం అంత లాభదాయకం కాదు అనే ఆర్థంలో ఈ సామెతను వాడుతారు.

దురాశ దుఃఖానికి చేటు

అత్యాశ ఎప్పటికైనా కష్టం కలిగిస్తుందని తెలియ జెప్పడం.

దూకుతా దూకుతానన్న సవితే కానీ దూకిన్నా సవితి లేదు

ఊరికూరికే బెదిరిస్తూ అది నిజంగా చేసి చూపని వాళ్ళని సూచిస్తూ వచ్చిన సామెత ఇది. అక్కినేని నాగేశ్వరరావు నటించిన బాపూరమణల చిత్రం "అందాల రాముడు"లో దీనిని వాడుకున్నారు.

దూరపుకొ౦డలు నునుపు

దూరాంగా కనిపించే కొండలు నునుపుగానే కనిపిస్తాయి. కొండలమీదున్న ఎగుడుదిగుడు ప్రదేశలు, పెద్ద రాళ్ళు, వృక్షాలు అన్ని కలిపి చదునుగానె కనిపిస్తాయి. దగ్గరికి పోతే గాని అసలు సంగతి తెలియదు. ఏదైనా అంతే.. దగ్గరికిపోతేగాని అసలు సంగతి కనబడడు. ఆ ఉద్దేశంతో చెప్పినదే ఈ సామెత.

దెబ్బకు దెయ్యమైనా వదులుతుంది

మాటలకు లొంగని వారు దెబ్బలకు లొంగుతారని చెప్పే సామెత ఇది.

దెబ్బకు దేవుడైనా దిగి వస్తాడు

మంచి మాటలతోకాకపోతే దెబ్బలతో పని జరిపించ వచ్చని ఈ సామెత అర్థం.

దేవునికైనా దెబ్బే గురువు

మంచి మాటలతో చెపితే వినని వారు కూడా దెబ్బలకు లొంగు తారని అర్థం.

దెయ్యాలు వేదాలు వల్లించినట్లు

వేదాలు అతి పవిత్రమయినవి. అలాంటి వేదాల్ని దెయ్యాల వల్లిస్తుంటే ఎంత విచిత్రంగా ఉంటుందో అలానే దుర్మార్గులు, మూర్ఖులు ఇతరులకు సన్మార్గబోధ చేస్తుంటే మనకు విచిత్రంగానే ఉంటుంది. దీనినే దెయ్యాలు వేదాల వల్లించినట్లు అంటారు.

దేవర తలిస్తే దెబ్బలకు కొదువా?

రాజు తలుచుకుంటే దెబ్బలకు కొదువా అనే సామెత లాంటిదే ఇదీను.

దేవుని పెండ్లికి అందరూ పెద్దలే

గుళ్లో దేవునికి పెళ్ళికి వూరి వారందరు పెద్దలే

దొరకని పూలు దేవునికర్పణం

చెల్లని కాసులు దేవునికి అనే సామెత లాంటిదే దీను.

దొరికితే దొంగలు... లేకుంటే దొరలే

ఎక్కడైనా దొంగ తనము చేసిన వాడిని అడిగితే తాను దొంగతనము చేసినట్లు ఒప్పుకొనడు. దొంగతనము చేసినప్పుడు దొరికితేనే అతను దొంగ అని నమ్మకంగా చెప్పగలము. దొరకనంత వరకు అతను దొరే. ఆ సందర్భంలో చెప్పేదె ఈ సామెత.

దొంగలు పడిన ఆరునెల్లకు కుక్కలు మొరిగినట్లు

అతి నిదానంగా పనిచేసె వారిగురించి ఈ సామెత వాడతారు.

దొంగలు పడ్తారని కొబ్బరి చెట్టుకు మడి బట్ట కట్టిందట

పరమ అమాయకుల గురించి చెప్పే సామెత ఇది.

దొంగకు తేలు కుట్టి నట్లు

దొంగ తనానినికి వెళ్లిన వానికి తేలుకుట్టితే....... నెప్పికి వాడు అరిస్తే.... పట్టు బడి పోతాడు.. నెప్పికి అరవలేకుండా వుండ లేడు...

దొందూ దొందేరా తొందప్పా

ఎవరో ఇద్దరు మాటలు సరిగ్గా రాని వాళ్ళు మాట్లాడుకుంటుంటే వారిని వెక్కిరిస్తూ మూడవ వ్యక్తి అయిన వాడు వాడి స్నేహితునితో అన్న మాట ఇది "దొందూ దొందేరా తొందప్పా" అని. అసలు వాడు "రెండూ రెండేరా కొండప్పా" అనాలి. కానీ వాడికి కూడా సరిగ్గా అనడానికి నోరు తిరగలేదు. తన చేతకాని తనాన్ని చూసుకోలేని వాడు ఎదుటి వాళ్ళ లోపాలను వెక్కిరించితే వాడే నవ్వుల పాలు అవుతాడు అని నీతిని బోధించే సామెత ఇది.