సామెతలు - బ
భాషా సింగారం |
---|
సామెతలు |
అ ఆ ఇ ఈ ఉ ఊ-ఋ |
ఎ ఏ ఒ ఓ అం అః |
క ఖ గ-ఘ |
చ-ఛ జ ఝ |
ట ఠ డ-ఢ ణ |
త థ ద ధ న |
ప ఫ బ భ మ |
య ర ల వ |
శ-ష స-హ |
ళ క్ష ఱ |
జాతీయములు |
అ ఆ ఇ ఈ ఉ ఊ |
ఋ ఎ, ఏ, ఐ ఒ, ఓ, ఔ |
క, ఖ గ, ఘ చ, ఛ జ, ఝ |
ట, ఠ డ, ఢ ణ |
త, థ ద, ధ న |
ప, ఫ బ, భ మ |
య ర ల వ |
శ ష స హ |
ళ క్ష ఱ |
ఆశ్చర్యార్థకాలు |
నీతివాక్యాలు |
పొడుపు కథలు |
సామెతలు లేదా లోకోక్తులు (Proverbs) ప్రజల భాషలో మరల మరల వాడబడే వాక్యాలు. వీటిలో భాషా సౌందర్యం, అనుభవ సారం, నీతి సూచన, హాస్యం కలగలిపి ఉంటాయి. సామెతలు ఆ భాష మాట్లాడే ప్రజల సంస్కృతిని, సాంప్రదాయాలను ప్రతిబింబిస్తాయి. "సామెత లేని మాట ఆమెత లేని ఇల్లు" అంటారు. సామెతలకు ఏ ఒక్కరినీ రచయితగా చెప్పలేము. ప్రజలు తమ అనుభవాల్లోనుంచే సామెతలను పుట్టిస్తారు.
సామెతలు ప్రసంగానికి దీపాల్లాంటివి. అవి సంభాషణకు కాంతినిస్తాయి. సామెతలో ధ్వని ఉంటుంది. ప్రసంగోచితంగా ఒక సామెతను ప్రయోగిస్తే పాలల్లో పంచదార కలిపినట్లుంటుంది. సామెతలు సూత్రప్రాయంగా చిన్న వాక్యాలుగా ఉంటాయి. ఇవి ఒక జాతి నాగరికతను చెప్పకనే చెబుతుంటాయి. ఇవి పూర్వుల అనుభవ సారాన్ని తెలియజేసే అమృత గుళికలు ("ఆకలి రుచి ఎరుగదు. నిద్ర సుఖమెరుగదు"). పండితులకు, పామరులకూ పెట్టని భూషణాలు ("ఊరక రారు మహానుభావులు"). సామెతలు ఒక నీతిని సూచింపవచ్చును ("క్షేత్రమెరిగి విత్తనం వెయ్యాలి, పాత్రమెరిగి దానం చేయాలి"). ఒక అనుభవ సారాన్ని, భావమును స్ఫురింపజేయవచ్చును ("ఓడలు బళ్ళవుతాయి, బళ్ళు ఓడలవుతాయి", "కడివెడు గుమ్మడి కాయైనా కత్తిపీటకు లోకువే"). ఒక సందర్భములో సంశయమును నివారించవచ్చును ("అందానికి కొన్న సొమ్ము అక్కరకు పనికొస్తుంది"). వ్యక్తులను కార్యోన్ముఖులను చేయవచ్చును ("మనసుంటే మార్గముంటుంది") ప్రమాదమును హెచ్చరించవచ్చును ("చిన్న పామునైనా పెద్దకర్రతో కొట్టాలి"). వాదనకు ముక్తాయింపు పాడవచ్చును ("తాంబూలాలిచ్చేశాను తన్నుకు చావండి"). హాస్యాన్ని పంచవచ్చును ("ఆత్రపు పెళ్ళికొడుకు అత్తవెంట పడ్డాడట").[1]
ఇక్కడ "బ" అక్షరంతో మొదలయ్యే కొన్ని సామెతలు, వాటి వివరణలు ఇవ్వబడ్డాయి.
రచయితలు గమనించండి : క్రొత్త సామెతలు అక్షర క్రమంలో చేర్చండి. ఒకో అక్షరానికి ఒకో పేజీ కేటాయించబడింది. సంక్షిప్తమైన వివరణ ఈ పేజీలోనే వ్రాయవచ్చును. సుదీర్ఘమైన వివరణాదులు వ్రాయదలచుకొంటే ఆ సామెతకు వేరే పేజీ ప్రారంభించండి.
భంగు తాగేవారికి హంగుగాళ్ళు పదిమంది మార్చు
బందరు లడ్డూలాగా మార్చు
బందరు బడాయి గుంటూరు లడాయి మార్చు
బంధువయితే మాత్రం బంధాలు తొలగిస్తాడా? మార్చు
బంధువుతో అయినా పాలి వ్యవసాయం చేయరాదు మార్చు
బంధువులకు దూరం - బావికి దగ్గర మార్చు
బంధువులంతా ఒక దిక్కు - బావమరిది ఇంకొక దిక్కు మార్చు
బంగారు పళ్లానికైనా గోడ వాలు కావలసిందె. మార్చు
ఎంత గొప్పవారికైనా మరొకరితో అవసరము వుంటుందనిచెప్పే సామెత ఇది.
బక్క ప్రాణం - కుక్క చావు మార్చు
బట్టతలకూ - మోకాళ్ళకూ ముడి వేసినట్లు మార్చు
బట్టతలమ్మకు పాపిట తీయమన్నట్లు మార్చు
బట్టలిప్పి నీళ్ళు పోసుకుంటూ బావగారు వచ్చారని సిగ్గుతో చేతులెత్తి నుంచున్నదట మార్చు
బడాయి బండెడు - బ్రతుకు తట్టెడు మార్చు
బతకలేక బడి పంతులని మార్చు
ఒకప్పుడు బడి పంతుళ్లకు జీతాలు అంతంత మాత్రమే: అవి కూడా సకాలంలో వచ్చేవి కావు. అయినా బ్రతడానికి చేతనైన పనిచేసి బ్రతకాలి గనుక వారు బడి పంతులు పనిచేసి బ్రతికే వారు. కాని ఇప్పుడు బడి పంతుళ్లకు మంచి జీతాలున్నాయి. కనుక ఈ సామెతెను తిరగ రాయాలి. అవిదంగా వచ్చిందే ఈ నాటి సామెత: అది "" బ్రతక నేర్చిన వాడు బడి పంతులు'
బతకలేనమ్మ బావిలో పడి చచ్చిందట మార్చు
బతకలేక బావిలో పడితే కప్పలు కనుగుడ్లు పీకినాయంట మార్చు
బతికి చెడినవారితో వుండొచ్చుకానీ చెడి బతికిన వారితో వుండరాదు మార్చు
బతికి చెడినవాడి బాధలు చూడు - చెడి బతికిన వాడి చేష్టలు చూడు మార్చు
బతికి పట్నం చూడాలి...చచ్చి స్వర్గం చూడాలి మార్చు
పుట్టిన ఊళ్ళోనే చచ్చిందాకా కూర్చోక దేశంలోని ప్రధానమైన పట్టణాలను చూడాలని, సన్మార్గ వర్తనంతో జీవించి స్వర్గాన్ని చేరాలని బోధిస్తుంది ఈ సామెత.
బతికితే డయేరియా చస్తే కలరా మార్చు
బతుకంత భయం లేదు - చావంత కష్టం లేదు మార్చు
బతుకులెన్నాళ్ళు - భాగ్యాలెన్నాళ్ళు? మార్చు
బద్ధకస్తుడికి పనెక్కువ - లోభికి ఖర్చెక్కువ మార్చు
బరితెగించిన కోడి బజార్లో గుడ్డెట్టినట్టు మార్చు
గుట్టుగా చేయవలసిన పనిని బహిరంగంగా నలుగురికీ తెలిసేట్టు అమోదయోగ్యం కాని రీతిలో చేయటం
బర్రె పాతిక బందం ముప్పాతిక మార్చు
చారనా కోడికి బారనా మసాలా లాంటిదే ఈ సామెత.
బ్రతికుంటే బలుసాకు అమ్ముకుని బతకొచ్చు మార్చు
బతికుంటే ఏపనైనా చేసి బతకొచ్చు. చచ్చి సాధించేదేమి లేదనే అర్థంతో ఈ సామెత వాడాతారు.
బ్రతికుంటే బలుసాకు తినైనా బతకొచ్చు మార్చు
బతికుంటే ఎపని చేసైనా బతకొచ్చు: చచ్చినాక చేసేదేమి వుండదని అర్థం.
బ్రహ్మకైనా పుట్టు రెమ్మ తెగులు మార్చు
బయటొక మాట - లోపల యింకో మాట మార్చు
బయట తన్ని, యింట్లో కాళ్ళు పట్టుకున్నట్లు మార్చు
బయట పులి - ఇంట్లో పిల్లి మార్చు
బ్రతకని బిడ్డ బారెడు మార్చు
చచ్చిన వాడి కండ్లు చారెడు అనే సామెత లాంటిదే ఇదీను.
బ్రతికితే వైద్యుడు బ్రతుకుతాడు - చస్తే బ్రాహ్మణుడు బ్రతుకుతాడు మార్చు
బ్రతికిన బ్రతుకు చావులో తెలుస్తుంది మార్చు
బ్రతికిన బ్రతుకు చెప్పుకుందాం, బయట ఎవ్వరూ లేకుండా చూడమన్నాడట మార్చు
బ్రతికుంటే బలుసాకు తిని బ్రతకవచ్చు మార్చు
బ్రహ్మకైనా పుట్టు రిమ్మతెగులు మార్చు
బ్రహ్మచారి ముదిరినా బెండకాయ ముదిరినా పనికిరావు మార్చు
బ్రహ్మచారీ శతమర్కటః మార్చు
బ్రహ్మజ్ఞానుల వారు వచ్చారు, పట్టుబట్టలు జాగ్రత్త అన్నట్లు మార్చు
బ్రహ్మ తలిస్తే ఆయుష్షుకు కొదవా? మొగుడు తలిస్తే దెబ్బలకు కొదవా? మార్చు
బ్రాహ్మణుడి ఆచారం నీటి కొద్దీ మార్చు
బ్రాహ్మణుడి నోరు, ఏనుగు తొండం వూరుకోవు మార్చు
బ్రాహ్మణుడికి పప్పాశ - అల్లుడికి అత్తాశ మార్చు
బరితెగించిన వాడు బజారుకు పెద్ద మార్చు
బర్రె చస్తే పాడి బయటపడుతుంది మార్చు
బర్రె, దూడ వుండగా గుంజకేలరా గురక రోగం? మార్చు
బలం ఉడిగినా పంతం ఉడగదు మార్చు
బలపం పట్టి భామవొళ్ళో ఓనమాలు దిద్దినట్లు మార్చు
బలవంతపు బ్రాహ్మణార్థం మార్చు
బల్ల క్రింద చేతులు మార్చు
బల్లి పడిందని బావ ప్రక్కలో దూరినట్లు మార్చు
బసవదేవునికి బడితె పూజ మార్చు
బాగుపడదామని పోతే బండచాకిరి తగులుకొన్నట్లు మార్చు
చేసే ప్రయత్నాలు విఫలం అవ్వటమే కాక అప్పటిదాకా అనుభవిస్తున్న కష్టాలకన్నా మరిన్ని కష్టాలు కూడా వచ్చిపడటం.ఒక ఉద్యోగంలో అధికంగా శ్రమిస్తూ అక్కడ తనకు వచ్చే ఆదాయం సరిపోవటంలేదని వేరొకచోట ఇంకా ఎక్కువ ఆదాయం వస్తుందని భావించి వెళ్ళినప్పుడు ఆ భావన అంతా ఉత్త భ్రమగా మిగిలి అంతకుముందు ఉద్యోగంలో ఉన్న సుఖము, సంపాదన కూడా కొత్త ఉద్యోగంలో కరవవటం.
బాదరాయణ సంబంధం మార్చు
బాధకొక కాలం - భాగ్యానికొక కాలం మార్చు
బాపన సేద్యం బత్తెం నష్టం మార్చు
బాపన సేద్యం బత్తెం చేటు - కాపుల చదువులు కాసుల చేటు మార్చు
బాపని సేద్యం బతకటానికీ రాదు - చావటానికీ రాదు మార్చు
బారు బంగాళాఖాతం, కొంప దివాలా ఖాయం మార్చు
పరభాషా పదాలతో సామెత. బార్ ఆంగ్లపదం, దివాలా ఉర్దూ పదం.బ్రాందీ సారా దొరికే బార్ ఎప్పుడూ బంగాళాఖాతం లాగా నిండుగానే ఉంటుందనీ ఆ బార్లో పడి తాగుతూ ఉంటే ఆ దురలవాటు వల్ల ఆస్తి అంతా నాశనమై దివాలా తియ్యటం జరిగితీరుతుందని హెచ్చరిస్తుంది ఈ సామెత.
బాల జ్యోతిష్యం - వృద్ధ వైద్యం మార్చు
బాల వాక్కు బ్రంహ వాక్కు మార్చు
బాలుర దీవెనలు బ్రహ్మ దీవెనలు మార్చు
బావకు మరదలు పిల్లపై ఆశ మార్చు
బావా! అంటే, ప్రక్కలోకి రావా! అన్నాడట మార్చు
బావా! అని చూడబోతే, రావా? అని కొంగు లాగాడుట మార్చు
బావి లోతు తెలుస్తుంది గానీ మనసు లోతు తెలియదు మార్చు
బాహువుల పందిరిలో అధరాల ఆరాటం అందాల విందుకోసం అన్నట్లు మార్చు
బిగికౌగిలి పొదరింట పరువాల విందులన్నట్లు మార్చు
బిచ్చగాణ్ణి పొమ్మన్నా, ఉండమన్నా అత్తే చెప్పాలి మార్చు
బిచ్చానికి పోయినా బిగువు తగ్గలేదు, దుప్పటి పోయినా పల్లెవాటు తప్పలేదు మార్చు
బిడ్డ చచ్చినా ఉయ్యాల మీద తీపి పోలేదు మార్చు
బిడ్డ చచ్చినా పీతికంపు పోలేదు మార్చు
బిడ్డను దించి లోతు చూచినట్లు మార్చు
బిడ్డలను కన్నమ్మా - భిక్షం వేసినమ్మా చెడరు మార్చు
బిడ్డ వచ్చిన వేళ - గొడ్డు వచ్చిన వేళ మార్చు
బీద కూటికి గానీ గుణానికి గారు మార్చు
బీదైన మాత్రాన బింకం పోతుందా? మార్చు
బిందెడు ధనమిచ్చినా బావమరిది లేని సంబంధం వద్దు మార్చు
బుగ్గ గిల్లి జోల పాడటం మార్చు
ఏడ్చే పిల్లలను వూరుకోబెట్టడానికి జోల పాడతారు. బుగ్గ గిల్లితే ఏడుస్తారు. అలా ఏడిపించి జోల పాడడం వ్వర్థం. ఉపయోగం లేని పని చేయడం
బుట్టలో కాపురం బూడిద పాలైనట్లు మార్చు
బుట్టలో పేలాలు వేయించినట్లు మార్చు
బుడ్డను నమ్ముకొని ఏట్లో దిగినట్లు మార్చు
బుధవారం పుట్టిన ఎద్దు భూమిని దున్నినా, త్రొక్కినా భూమి పొర్లి పొర్లి పండుతుంది మార్చు
బుధవారంనాడు పులికూడా వేటకు రాదు మార్చు
బుద్ధి భూమినేలుతూంటే రాత గాడిదలు కాస్తోంది మార్చు
బుద్ధుంటే బువ్వ తింటావు లేకుంటే గడ్డి తింటావు మార్చు
బురద గుంటలో పందిలాగా మార్చు
బులుపు తీరితే గానీ బుద్ధిరాదు మార్చు
బూడిదను నాకే కుక్కను పిండికి కాపుంచకూడదు మార్చు
బూడిదలో పోసిన పన్నీరు మార్చు
బూతు లేనిదే నీతి లేదు మార్చు
బెల్లపు పొయ్యికి ఈగలే నిదర్శనం మార్చు
బెల్లం ఉన్నంతసేపే ఈగలు - సిరి వున్నంతసేపే బలగం మార్చు
బెల్లమున్నచోటే ఈగలు మార్చు
బెల్లం కొట్టిన గుండ్రాయిలాగా మార్చు
బెల్లం వండిన పొయ్యి - ఇంగువ కట్టిన గుడ్డ మార్చు
బెండకాయ ముదిరినా, బ్రహ్మచారి ముదిరినా పనికిరావు మార్చు
ముదిరిన బెండకాయను కూరకు పనికిరాదని ఎవరూ కొనరు. అలాగే వయసు ముదిరిన బ్రహ్మచారికి ఎవ్వరూ పిల్లను ఇవ్వరని చెప్పడానికి ఈ సామెతను వాడుతారు.
బెల్లం చుట్టూ ఈగల్లా మార్చు
సంపదలు కలిగినప్పుడే బంధువులు వస్తారని దీని అర్థం.
బేరం చేస్తూ బ్లౌజు కొలతలడిగినట్లు మార్చు
బొక్కలు పూడ్చి తూపులు తెరిచినట్లు మార్చు
బొగ్గుల్లో మాణిక్యంలాగా మార్చు
బొమ్మకు మ్రొక్కినా నమ్మకముండాలి మార్చు
బొల్లెద్దుకు ముఖమే సాక్షి మార్చు
బొంకరా బొంకరా పోలిగా అంటే టంగుటూరి మిరియాలు తాడికాయంత అన్నాడట మార్చు
బొంకు అంటే అబద్ధం. అబద్ధం చెప్పినా, అతికినట్లుగా, గోడ కట్టినట్లుగా ఉండాలి అని అంటారు. వినేవారిని ఇట్టే నమ్మించేటట్లు ఉండాలి. కానీ ఇలా మిరియాలు తాటికాయలంత ఉంటాయి అని అంటే ఎవరూ నమ్మరు. తప్పు పని చెయ్యడం చేతకానివాడి చేత ఆ పని చేయించబోయినపుడు, వాడా పని సరిగా చెయ్యలేడు. ఆ సందర్భంలో ఈ సామెత వాడుతారు.
బొంకు నేర్చి రంకు నేర్వాలి మార్చు
బోగందాని చళ్ళకూ, సంతలో సొరకాయలుకూ గోటిగాట్లు ఎక్కువ మార్చు
బోడి గుండుకి మోకలికి ముడి వేసె రకం మార్చు
బోడినెత్తిన కొబ్బరికాయ కొట్టినట్లు మార్చు
బోడితలకు బొండుమల్లెలు ముడిచినట్లు మార్చు
చేయ లేని పనిని చేసి నట్టుచెప్పినప్పుడు ఈ సామెతను వాడుతారు.
బోడి పెత్తనం మార్చు
బోనులో పడ్డ సింహంలాగా మార్చు
బెదిరించి బెండకాయ పులుసు పోసినట్లు మార్చు
బోడి గుండంత సుఖం లేదు - ఊరుకున్నంత ఉత్తమం లేదు మార్చు
భోగం ఇల్లు తగలబడిపోతోందంటే గోచీలు విప్పుకుని పరుగెత్తారంట మార్చు
బోగందానికి ఒక మగడా? మార్చు
బోసి నోటికి పేలపిండి ప్రీతి మార్చు
భక్తిలేని పూజ పత్రి చేటు మార్చు
మూలాలు మార్చు
- ↑ లోకోక్తి ముక్తావళి అను తెలుగు సామెతలు (షుమారు 3400 సామెతలు)- సంకలనం: విద్వాన్ పి.కృష్ణమూర్తి - ప్రచురణ: మోడరన్ పబ్లిషర్స్, తెనాలి - ఇంటర్నెట్ ఆర్చీవులో లభ్యం